Lời giới thiệu cùa Tiến sĩ Nguyễn Xuân Diện cho HƯƠNG XƯA CÒN ĐÓ

Gửi chút hương xưa cho người mới

Trên tay quý vị là tập tản văn Hương xưa còn đó của Kha Tiệm Ly – một văn nhân rất quen biết trong giới cổ văn nước nhà. Kha Tiệm Ly là một trong những bút danh của Thái Quốc Tế. Ông sinh năm Đinh Hợi (1947) tại xã An Quy, huyện Thạnh Phú, tỉnh Bến Tre. Đàn ông tuổi Đinh Hợi thường có tâm tính phóng khoáng, lãng mạn và có sức lôi cuốn luôn quyến rũ mọi người. Kha Tiệm Ly có dáng hình nhỏ nhắn, hơi có vẻ khắc khổ. Và ông quyến rũ người đời bằng văn chương.

Kha Tiệm Ly thử sức và trải nghiệm với nhiều thể loại như văn, thơ, phú, kịch bản điện ảnh, cổ nhạc. Thể loại nào ông cũng được tạo được những nét riêng biệt và độc đáo. Và trong những thể loại mà ông viết, thì thể phú ông đã thành công nhất và để lại nhiều tác phẩm trong lòng người đọc. Phú là thể loại khó viết vì đó là thể văn khoa trương, phô bày đủ mọi vẻ của ngôn từ và ý tứ, viết hơi quá tay là thành ra sáo rỗng và phô. Kha Tiệm Ly với vốn văn chương được nuôi dưỡng từ gia đình và họ tộc, ông viết phú đủ kiến thức để phô diễn nhưng sự tiết chế đủ để vần điệu và ý tứ thâm trầm sâu sắc của một người giàu lòng trắc ẩn, nhiều trải nghiệm và khoan dung. Phú Kha Tiệm Ly được giới cổ học đón nhận nồng nhiệt, truyền tụng và phẩm bình khen ngợi. Những người hoài cổ, có chút hiểu biết về Hán học khắp trong Nam ngoài Bắc đều phục tài làm phú và văn tế của Kha Tiệm Ly.

Nhưng, trên tay chư vị là một tập tản văn, gói ghém trong tiêu đề của tập sách là mấy chữ Hương xưa còn đó. Một người am hiểu văn chương cổ điển như Kha Tiệm Ly nhất định phải là người hiếu cổ. Tập tản văn này, vừa giống như một biên khảo, có phong vị riêng của một tay bút già dặn, vừa như một du khảo dẫn dắt người đọc vào khu rừng ngôn từ địa phương, lối thưởng ngoạn xưa cũ nay cơ hồ như đã thành dĩ vãng.

Này là thú đi câu, là lối tiêu khiển thanh tao hưởng nhàn của các cụ ngày xưa, được Kha Tiệm Ly thuật lại thật tỉ mỉ, công phu và đầy vẻ thích thú.

Này là những câu chuyện về các gánh hát cải lương ở những thập niên 60, 70 của thế kỷ trước, mà đối với người già thì còn như in trong ký ức, còn với người trẻ thì như một cổ tích xa xôi, nay nhờ bút pháp và sự cường ký của Kha Tiệm Ly mà bỗng hiện ra rất sống động trên mặt giấy. Rồi đi với đó là câu chuyện những nghệ sĩ dân gian sau cánh gà sân khấu...

Rồi Kha Tiệm Ly lại dẫn người đọc vào thế giới của những ngày xưa trong các làng quê Nam Bộ như tục kiêng cữ, cách ăn mặc, chế biến các món ăn dân gian gắn với thân phận những người phụ nữ tảo tần sau chái nhà, đôi khi là những đối đáp trên những cánh đồng mùa vụ.

Nổi bật trong tập tản văn của Kha Tiệm Ly là hình ảnh và dáng vóc của một Mỹ Tho xưa, chưa xa nhưng đã bắt đầu lặn vào ký ức người già bởi tốc độ đô thị hóa và công nghiệp hóa quá nhanh. Cảnh quan, con người, nghề nghiệp, miệt vườn và những cổ tục cùng phong khí cơ hồ cứ chìm khuất ở đời thực nhưng hiển hiện mồn một trong trang sách của Kha Tiệm Ly.

Không có vốn sống, vốn văn hóa và sự trải nghiệm từ tấm bé; nếu không gắn bó máu thịt với quê hương và đất đai phong thổ và đắm chìm trong hương xưa của những ngày tháng cũ thì không thể có được những trang viết như thế. Kha Tiệm Ly chinh phục và quyến rũ không chỉ bằng vốn hiểu biết, hay sự cường ký mà trước hết là bằng tình tự của một tay hiếu cổ lúc nào cũng đăm đắm níu giữ những ký ức xưa và muốn gửi cho người sau, người mới.

Vì thế, ta yêu quê hương đồng đất đã hiện ra trong trang văn của Kha Tiệm Ly, ta cũng yêu luôn cái con người viết ra nó, vừa hào mại lại vừa chân chất, vừa có cái uy quyền của bậc thức giả trải đời, lại thêm cả cái ân cần của một người hiếu khách và chân tình.

Tôi là người Sơn Tây, xứ Đoài - quê của Tản Đà, Quang Dũng - nơi chỉ có một loài mây trắng lững lờ bay như một nghìn năm trước. Tôi chưa từng đến những nơi được nói trong trang sách của Kha Tiệm Ly, mà cũng chưa từng hạnh ngộ ông, nhưng từ lâu đã ngưỡng mộ văn chương ông, nay thật quá bất ngờ khi ông dành cho hân hạnh được đọc bản thảo Hương xưa còn đó. Rồi hơn thế, lại được ông ưu ái dành cho vinh dự được viết lời tựa cho tập tản văn này.

Chưa đến đất ấy, chưa gặp người ấy, mà đọc xong tập tản văn đã thấy gần gũi, thân thương, đã như ngồi bên chén rượu cùng nhau đàm luận văn chương và thế sự. Thế thì, quý vị còn chờ gì nữa mà không ngồi xuống với chúng tôi bên chén rượu chứa đẫy chân tình, để cầm lấy chút “hương xưa còn đó”.
Hà Nội, giữa thu năm Bính Thân 
Lâm Khang Nguyễn Xuân Diện
(Phó Trưởng phòng Nghiên cứu Văn bản Văn học
Viện Nghiên cứu Hán Nôm)