Bài Diễn Văn Lừng Danh Của Một Lãnh Tụ Da Đỏ
(Seattle 1786-1866)

Làm sao các người có thể mua bán khung trời và hơi ấm của đất? 

Ý nghĩ đó đối với chúng tôi thật kỳ lạ. Thế nếu chúng tôi không sở hữu cái mát mẻ của không khí và cái lung linh của mặt nước, thì các người làm sao mà mua ?

Mỗi mẫu đất này đều thiêng liêng cho dân tộc chúng tôi.

Mỗi cái kim óng ánh của lá thông, mỗi bờ cát, mỗi mảnh sa mù trong khu rừng âm u, mỗi bờ suối, mỗi tiếng vo vo của côn trùng đều là thiêng liêng trong ký ức và từng trải của chúng tôi.

Nhựa chảy trong thân cây mang đầy kỷ niệm của người dân da đỏ.

Linh hồn những người da trắng đã quên xứ mình sinh ra khi đi vào giữa các vì sao. 

Linh hồn những người chết chúng tôi không  bao giờ quên trái đất tuyệt vời này, vì trái đất là mẹ của người da đỏ. 

Chúng tôi là thành phần của đất và đất là thành phần của chúng tôi. 

Hoa thơm là em gái chúng tôi, con hươu, con ngựa, con đại bàng là anh em chúng tôi.

Các đỉnh núi, các chất ngọt trong đồng ruộng, hơi ấm con ngựa nhỏ, và con người, tất cả đều cùng một gia đình.

Cho nên khi ông Sếp Lớn ở Hoa Thịnh Đốn cho người tới nói ông muốn mua đất của chúng tôi,

thì ông đã đòi hỏi rất nhiều ở chúng tôi.

Ông Sếp nói là ông sẽ dành một nơi để chúng tôi có thể sống thoải mái với nhau.

Ông sẽ là cha chúng tôi và chúng tôi sẽ là con cái của ông. 

Chúng tôi cũng phải xét đề nghị mua đất của ông.

Nhưng cái đó quả thật là rất khó. Bởi vì đất này thiêng liêng đối với chúng tôi.

Nước lung linh chảy trong các dòng suối và dòng sông không phải chỉ là nước mà còn là máu của tổ tiên chúng tôi.

Nếu chúng tôi bán đất cho các ông, thì các ông phải nhớ đất là của thiêng và mỗi phản chiếu đầy mầu sắc của mặt nước trong trẻo dưới hồ luôn nhắc nhở những biến cố và kỷ niệm cúa dân tộc chúng tôi. Tiếng nước suối thì thầm là tiếng người cha của cha tôi.

Các con sông là anh em chúng tôi, đã cho chúng tôi đỡ khát.

Các dòng sông mang thuyền chèo và nuôi các con tôi.

Nếu chúng tôi bán đất cho các ông, thì từ đây các ông phải nhớ và phải dạy cho con các ông, là các dòng sông là anh em chúng tôi. và cũng là anh em các ông, và các ông phải thân thương dòng sông như các ông thân thương anh em các ông. 

Chúng tôi biết người da trắng không hiểu tập quán chúng tôi.

Đối với họ, mảnh đất này cũng như mảnh đất kia, họ là người ngoại xứ ban đêm đến lấy của đất cái gì họ cần.

Đất không phải là anh em họ, mà là kẻ thù, khi họ lấy được thì họ tiến nữa.

Họ bỏ mồ mả của tổ tiên mà không trăn trở gì.

Họ lấy đất của con cái mà không trăn trở gì.

Mồ mả của tổ tiên và gia tài của con cái họ bị rơi vào quên lãng.

Họ coi mẹ, đất đai, anh em, trời đất, như là đồ vật mua bán, cướp phá, bán đi như bán những con cừu, hay những hạt ngọc óng ánh.

Lòng tham lam xui họ nghiến ngấu đất đai và chỉ còn để lại một cái sa mạc.

Không có nơi nào an bình trong các tỉnh của người da trắng.

Không có chỗ nào để nghe tiếng lá cuộn mình trong mùa xuân, hay tiếng cọ sát của cánh những con bọ.

Cũng có thể vì tôi là người man rợ nên tôi không hiểu.

Những tiếng động đó hình như chỉ làm nhức tai họ.

Sống làm chi nếu con người không nghe thấy tiếng kêu lẻ loi của con én hay tiếng trò chuyện tầm phào của các con ếch trong ao ban đêm ?

Chắc tôi là người da đỏ nên tôi không hiểu.

Người chúng tôi ưa tiếng gió êm ru lướt trên mặt hồ, ngay cả mùi của gió đã được nước mưa trưa nay rửa sạch, hay đã được lá thông đã cho thêm hương thơm.

Không khí rất trân quí với người da đỏ, vì mọi sự đều chia nhau một hơi thở.

Súc vật, cây cối, con người. Đều chung với nhau một hơi thở.

Người da trắng hình như không để ý đến không khí họ thở.

Như người phải để ra mấy ngày mới tắt thở, họ không biết mùi hôi thối.

Nếu chúng tôi bán đất này cho các ông, các ông phải nhớ là không khí rất trân quý cho chúng tôi và nhớ là không khí chia xẻ hồn nó với những sinh vật nó nuôi sống.

Cơn gió đã cho ông cha chúng ta hơi thở đầu tiên cũng là cơn gió đã nhận ở ông cha chúng ta hơi thở cuối cùng.

Nếu chúng tôi bán đất này cho các ông, các ông phải giữ riêng nó và coi nó là thiêng liêng, là nơi mà cả người da trắng các ông cũng được đến để hưởng làn gió đã được dịu lại với hương hoa của đồng nội. 

Chúng tôi phải xét đề nghị của ông.

Nhưng nếu chúng tôi nhận lời, thì tôi cho các ông một điều kiện : người da trắng phải coi các sinh vật trên mảnh đất này như những anh em !

Tôi là người man rợ, tôi không biết cách sống khác !

Tôi đã thấy xác một ngàn con bò rừng thối rữa trên cánh đồng, bỏ lại khi các người da trắng từ trên các chuyến tầu hỏa đi qua bắn chúng nó chết.

Tôi là một người man rợ, tôi không hiểu tại sao con ngựa sắt phun khói của các ông lại quan trọng hơn những con bò rừng mà chúng tôi chỉ giết để sinh sống.

Con người là gì nếu không còn thú vật ? Nếu tất cả thú vật đều mất hết, con người sẽ chết trong một tâm linh lẻ loi. Bởi vì cái gì đến cho thú vật rồi sẽ đến với con người. Mọi sự trên đời đều liên can với nhau.

Các ông phải dạy cho con cháu là đất chúng bước lên được tạo bởi tàn hương của tổ tiên.

Dạy cho chúng biết tôn trọng đất, bảo chúng là đất được giầu có bởi đời sống của dòng dõi.

Dạy cho con cái các ông những điều mà chúng tôi dạy cho con cái chúng tôi, là đất là người mẹ. 

Cái gì xẩy đến cho đất sẽ xẩy đến cho con cái của đất. Ai khạc nhổ lên đất là khạc nhổ lên chính mình !

Ít nhất chúng tôi cũng biết điều này : là đất không thuộc về người mà người thuộc về đất.

Điều đó chúng tôi biết. Mọi điều đều liên đới với nhau như máu mủ trong một gia đình.

Mọi sự đều liên đới với nhau.

Cái gì đến với đất sẽ đến với con cái của đất.

Không phải con người đã xây lên cái khung của cuộc đời. Người chỉ là một sợi dây. Cái gì người làm cho cái khung của cuộc đời là họ làm cho chính mình.

Dù người da trắng được thượng đế của họ đi cùng và nói chuyện như những người bạn, họ cũng không thể vượt qua được số mạng chung.

Nói cho cùng, chúng ta và người da trắng có thể cũng là anh em. Để rồi xem sao.

Có một điều chúng tôi biết, điều mà người da trắng có thể một ngày kia sẽ khám phá ra, là chúng ta có cùng một thượng đế.

Có thể bây giờ các người cho là đã có được thượng đế của các người như các người muốn sở hữu đất đai của chúng tôi.

Nhưng các người không làm được điều đó. Vì thượng đế là của mọi người và lòng từ bi dành cho người da trắng và cho người da đỏ đều như nhau.

Đất là của quý của trời. Phá hại đất là mang nặng khinh khi với đấng tạo hóa đã sinh ra đất. Rồi người da trắng cũng sẽ bị tiêu diệt, có thể trước các bộ lạc khác. Làm lây trùng cái giường, các người đêm sẽ ngủ trong xú uế của chính mình.

Rồi khi chết các người sẽ huy hoàng với đầy sức mạnh của thượng đế đã đem các người đến vùng đất này, rồi vì một sứ mạng nào đó, đã giúp các người ngự trị vùng đất này và ngự trị dân da đỏ.

Cái định mệnh đó là một bí hiểm cho chúng tôi, vì chúng tôi không hiểu khi tất cả những con bò rừng đã bị tàn sát, các con ngựa đã bị chế ngự, những góc bí mật của các khu rừng đã mang đầy hơi của những nhóm người, và các ngọn đồi đầy hoa đã bị tàn lụi bởi những người đến nói bi bô.

Thì dẫy rừng đâu ? Đã biến mất. Và con đại bàng đâu ? Đã biến mất.

Ngày tận cùng của sự sống, ngày bắt đầu của sự sống còn.
Nguyễn Vạn An phỏng dịch từ bản Pháp Ngữ.

 

Bản dịch khác: 

 

 

Bầu trời trên kia đã nhỏ xuống không biết bao giọt lệ xót thương cho dân tộc tôi qua hàng bao thế kỷ, và những gì có vẻ vĩnh cửu và bất dịch đều có thể đổi thay. Ngày hôm nay trời đẹp. Ngày mai nó sẽ có mây mù bao phủ. Nhưng những lời tôi nói cũng giống như những vì tinh tú sẽ chẳng bao giờ thay đổi. Bất cứ điều gì, Seattle nói, ngài tù trưởng vĩ đại tại Washington có thể tin tưởng một cách chắc chắn như mặt trời sẽ mọc ngày mai hay bốn mùa sẽ tuần hoàn. Vị thủ lãnh da trắng có nói rằng ngài Đại Tù Trưởng ở Washington gửi cho chúng tôi lời chào mừng hữu nghị và thiện ý.Thiệt là một điều quý hóa vì chúng tôi biết rằng ngài đâu có cần đến chút tình hữu nghị của chúng tôi đâu. Dân của ngài đông quá, nhiều như những ngọn cỏ che phủ những cánh thảo nguyên bát ngát. Còn dân tôi thì ít ỏi, giống như những cụm cây xơ xác còn trơ lại sau cơn bão tố. Ngài thủ lãnh Da Trắng vĩ đại, và vì vĩ đại nên tôi cũng cho là nhân ái, đã gửi lời là muốn mua đất đai của chúng tôi  nhưng vẫn sẵn lòng chừa lại một khoảng đất để cho chúng tôi có thể sống thoải mái. Đề nghị này trông ra có vẻ công bằng, và độ lượng, vì người Da Đỏ đâu còn có chút quyền gì đâu để đòi hỏi người ta phải kính trọng, và đề nghị này cũng có vẻ khôn ngoan, vì chúng tôi đâu còn cần một lãnh thổ mênh mông nữa. Ngày xưa đã có lúc dân tôi sống ngập tràn trên lãnh thổ này như những đợt sóng biển được gió gợn đang che phủ trên thềm đại dương, nhưng ngày xưa đó đã qua lâu rồi cùng với những bộ tộc vĩ đại, và ngày nay chỉ còn lại là một ký ức thê lương. Tôi sẽ không nói đến chuyện này hay khóc thương gì nữa về sự suy tàn không đúng lúc, hay trách móc những người anh em mặt trắng đã làm cho sự suy tàn xảy ra mau chóng hơn, vì cả chúng tôi nữa cũng có phần đáng trách. Tuổi trẻ thì bồng bột. Khi những thanh niên của chúng tôi nổi giận vì những điều sai trái xúc phạm tới chúng tôi, dù đó là những điều xúc phạm có thật hay tưởng tượng, và khi họ dùng sơn đen vẽ vằn vện lên mặt, hành động đó cho thấy tấm lòng của họ cũng đã bị nhuộm đen và họ trở nên hung dữ và tàn bạo đến nỗi những trưởng lão và những bà mẹ cũng không ngăn cản nổi họ. Chuyện đó đã xảy ra. Chuyện đó đã xảy ra khi những người da trắng bắt đầu dồn tổ tiên chúng tôi về hướng tây. Nhưng chúng ta hãy hy vọng là sự thù địch đó giữa chúng ta sẽ không bao giờ xảy ra nữa. [Vì] chúng tôi sẽ mất hết và chẳng thu hoạch được lợi lộc gì. Sự trả được thù vẫn được giới thanh niên xem là có lợi, dù phải trả bằng ngay chính tính mạng của họ; nhưng những người lớn tuổi ở nhà trong lúc chiến tranh, và những bà mẹ có con chết trận, hiểu rõ hơn cái giá phải trả cho sự trả thù. Người cha nhân từ của chúng ta ở Washington--tôi nay cho rằng Người là cha của quý anh cũng như của chúng tôi, vì khi Vua George đẩy biên giới của Anh quốc xa hơn về hướng bắc--người cha vĩ đại và nhân từ của chúng ta, đã nhắn nhủ  chúng tôi là nếu chúng tôi làm theo những điều người muốn, thì người sẽ bảo vệ chúng tôi. Những chiến sĩ can đảm của người sẽ trở thành bức tường thành vững chắcbảo vệ chúng tôi, những chiến hạm kỳ diệu của người sẽ đậu đầy trong hải cảng của chúng tôi, khiến cho những kẻ thù thâm căn cố đế ở phía bắc của chúng tôi--bộ tộc Haidas và Tshimsian[1]--sẽ phải khiếp sợ không dám dọa nạt đàn bà, trẻ con và người già của chúng tôi nữa. Và như vậy, trên thực tế, Người là cha của  chúng tôi và chúng tôi là con dân của người. Nhưng liệu điều đó có thể xảy ra không? Thượng đế của quý vị không phải là Thượng đế của chúng tôi!  Thượng đế của quý vị yêu thương con dân của Ngài và ghét bỏ dân tôi! Thượng đế của quý vị dang cánh tay vững mạnh và  yêu thương ra để ôm lấy người con dân mặt trắng và cầm tay dẫn dắt như người cha dẫn đứa con còn nhỏ dại. Nhưng nếu những người Da Đỏ là con của Ngài, thì chúng cũng đã bị Ngài từ bỏ. Thượng đế của chúng tôi, vị Đại Linh Thần, dường như cũng đã từ bỏ chúng tôi. Thượng đế của quý vị giúp cho quý vị mỗi ngày mỗi trở nên mạnh mẽ hơn. Chẳng bao lâu dân của quý vị sẽ ở tràn đầy trên đất này, còn dân tôi thì sẽ tàn lụi đi như nước thủy triều rút xuống mà không  bao giờ trở lại. Thượng đế của người da trắng không thể yêu thương hay bảo bọc dân tôi. Dân tôi là những đứa trẻ mồ côi không nơi nương tựa. Như vậy thì làm sao mà chúng ta có thể trở thành anh em cho được? Làm sao mà Thượng đế của quý vị trở thànhThượng đế của chúng tôi giúp chúng tôi khôi phục lại sự hưng thịnh và đánh thức giấc mơ quang phục? Nếu chúng ta có một vị Cha chung ở trên trời, thì Ngài là một người cha thiên vị, chỉ lo cho những đứa con da trắng. Chúng tôi chưa hề gặp Ngài. Ngài ban giới luật cho quý vị, nhưng chẳng có lời nào cho những đứa con Da Đỏ, những người đã từng sinh sống đông đảo trên lục địa mênh mông này, nhiều như những vì sao trên trời. Không. Chúng ta là hai sắc dân khác nhau, có nguồn gốc và định mệnh riêng  rẽ. Giữa chúng ta chẳng có gì giống nhau và chung với nhau hết. Đối với chúng tôi tro cốt của tổ tiên chúng tôi và nơi an táng họ là chốn linh thiêng. Quý anh rời bỏ mồ mả của tổ tiên và dường như chẳng có điều gì ân hận. Giáo luật của quý anh được viết trên những phiến đá bằng ngón tay sắt thép của Thượng đế của quý anh để cho quý anh không thể nào quên được những giới luật đó. Người  Da Đỏ sẽ chẳng bao giờ hiểu hoặc nhớ giáo luật đó. Giáo luật của chúng tôi là truyền thống của tổ tiên--những giấc mơ của những bậc trưởng lão đã được Đại Linh Thần trao cho trong giây phút uy nghiêm lúc nửa đêm, và viễn kiến của những lãnh tụ của chúng tôi--đã được khắc ghi vào tâm hồn  của dân tộc chúng tôi. Tiền nhân của quý anh sẽ thôi phù hộ quý anh và nơi họ sinh sống khi họ bước qua ngưỡng cửa của tử sinh và trôi dạt về những tinh cầu xa lạ. Họ sẽ bị quý anh quên lãng và chẳng bao giờ trở lại nữa.  Tiền nhân của chúng tôi chẳng bao giờ quên cái thế giới đẹp đẽ này nơi họ đã sinh ra. Họ sẽ vẫn còn yêu mến những thung lũng xanh tươi, tiếng rì rào của sông nước, những non cao hùng vĩ, những thung lũng hẻo lánh, những hồ nước và vịnh nước có cỏ mọc xanh mướt viền quanh, và ngay cả còn mong ước trở lại để an ủi những người còn sống cô đơn, và vẫn thường trở lại những khu săn bắn để thăm viếng, chỉ bảo, khuyên nhủ và an ủi họ. Ngày và đêm không thể sống bên nhau. Người Da Đỏ đã từng lẩn tránh sự tiếp cận của người Da Trắng như sương mù buổi sáng tan biến trước ánh bình minh.  Tuy nhiên, đề nghị của quý anh có vẻ công bằng và tôi nghĩ rằng dân tôi sẽ chấp nhận, và chúng tôi sẽ rút về ở vùng đất  bảo hộ mà quý anh đã đề nghị. Lúc đó chúng ta sẽ sống xa cách nhau trong hòa bình, vì lời nói của Ngài Đại Tù Trưởng Da Trắng cũng có quyền uy giống như tiếng của thiên nhiên nói với dân tôi qua màn đêm dày đặc. Nơi chốn mà chúng tôi sẽ sống những ngày còn lại ở đâu, không phải là điều quan trọng, vì cũng sẽ chẳng còn bao nhiêu ngày. Đêm tối của người Da Đỏ chắc chắn là sẽ tối đen. Chẳng có một ngôi sao hy vọng nào treo lửng lơ trên chân trời của họ. Chỉ có tiếng gió buồn rầu, rên rỉ trong không gian. Một định mệnh u tối phủ lên trên đường đi của người Da Đỏ và dù ở đâu y cũng sẽ nghe tiếng bước chân đang tiến tới gần của kẻ hủy diệt hung bạo và thản nhiên đón nhận số mệnh của mình như con hoẵng bị thương đang nghe bước chân của người thợ săn tiến tới. Một vài tuần trăng nữa, một vài mùa đông nữa, thì sẽ chẳng còn hậu duệ của những người chủ đã từng sống trong những  gia đình hạnh phúc, đã từng bước đi trên vùng đất bao la này, đã từng được Đại Linh Thần che chở, còn sống sót để mà khóc thương trên những nấm mồ của một dân tộc đã từng có một thời oanh liệt hơn cả dân tộc của quý anh. Nhưng tại sao tôi phải thương tiếc cho cái định mệnh non yểu của dân tôi? Bộ tộc này tiếp nối bộ tộc nọ, quốc gia này theo gót quốc gia kia, như những đợt sóng trên biển cả. Đó là trật tự của thiên nhiên, và tiếc thương cũng chỉ hoài công.  Thời khắc suy tàn của quýanh có thể cũng còn xa, nhưng chắc chắn ngày đó sẽ đến, vì ngay cả những người Da Trắng có được Thượng Đế dẫn dắt và an ủi như người bạn, cũng không thể được đặc miễn khỏi cái định mệnh chung.  Cuối cùng có lẽ chúng ta là anh em thật. Hãy chờ xem. Chúng tôi sẽ cân nhắc đề nghị của quý anh và khi đã quyết định xong chúng tôi sẽ thông báo cho quý anh biết. Nhưng giả như chúng tôi có chấp nhận, tôi muốn đưa ra một điều kiện ngay tại đây, và vào lúc này, là chúng tôi phải có quyền thăm viếng mồ mả cha ông, bạn bè, và con cháu của chúng tôi bất cứ lúc nào và không bị ai ngăn trở. Mỗi phần của vùng đất này đều là chốn thiêng liêng đối với dân tôi. Mọi sườn đồi, mọi thung lũng, mọi cao nguyên, gò đống, lùm cây đã được thánh hóa bởi những biến cố buồn cũng như vui của bao ngày đã trôi qua trong lịch sử. Ngay cả những tảng đá ngây ngô đang nằm như chết dưới sức nóng gắt gao của mặt trời bên những bờ hồ lặng lẽ cũng rộn ràng với ký ức của những biến cố sôi nổi đã nối kết đời sống của dân tôi, và ngay cả mảnh đất mà quý anh đang đứng cũng đáp ứng thiết tha với những bước chân của dân tôi hơn là của các anh, bởi vì đất này đã đẫm máu của tiền nhân chúng tôi, và những bàn chân trần của chúng tôi nhận thức được mối giao cảm thân ái đó. Những liệt sĩ can đảm của chúng tôi, những bà mẹ trìu mến, những người con gái vui tươi và ngay cả những trẻ nhỏ đã từng hân hoan sống ở nơi đây, dù chỉ trong một mùa ngắnngủi, cũng sẽ yêu cảnh tĩnh mịch đầy sầu muộn này và khi chiều đến họ đón chào những linh hồn đang trở lại viếng thăm. Và khi người Da Đỏ cuối cùng bị diệt vong, và khi ký ức về bộ lạc của tôi chỉ còn là một huyền thoại của người Da Trắng, thì lúc đó những bờ, những bãi sẽ tràn ngập cái chết vô hình của đồng bào tôi, và khi con cháu, chắt của quý anh nghĩ rằng chỉ có họ sinh sống trên đất này, trong những cửa hàng, trên những xa lộ, hay trong sự thinh lặng của những cánh rừng chưa khai phá, họ cũng không hẳn đã sống một mình. Cả trái đất này không có chỗ dành cho sự tĩnh mịch. Ban đêm khi những  con đường trong phố phường của quý anh đã im tiếng và khi quý anh nghĩ rằng chẳng còn ai đi trên đường phố nữa, thì những đường phố đó vẫn có đầy những người đã từng là chủ của mảnh đất này, họ đang trở lại và vẫn còn yêu thương vùng  đất đẹp đẽ này. Người Da Trắng sẽ chẳng bao giờ sống một mình một cõi. Hỡi người Da Trắng, xin hãy đối xử công bằng và tử tế với dân tôi, vì người chết chẳng phải là những người bất lực. Chết. Tôi vừa nhắc đến cái Chết, phải không? Không có sự chết, chết chỉ là sự đổi thay của thế giới. Nguồn: http://www.halcyon.com/arborhts/chiefsea.html

Bản dịch của Trần Mộng Tú:

 

BẢN TUYÊN NGÔN của Tộc Trưởng Da Đỏ-Seattle

Năm 1884, Vị Tộc Trưởng Da Trắng Vĩ Đại (the Great White Chief in Washington) Tổng Thống Franklin Pierce, đòi mua lại phần đất rộng lớn của người Da Đỏ và hứa sẽ dành lại một khu đất riêng cho người Da Đỏ sinh sống.

Đây là nội dung hoàn toàn của bản trả lời từ Tộc Trưởng Da Đỏ ở Seattle, được coi như một bản tuyên ngôn đẹp nhất được viết xuống về môi sinh từ trước đến nay.

Làm sao ông có thể mua hoặc bán bầu trời và sự ấm áp của đất? Tư tưởng này thật lạ lùng đối với chúng tôi. Nếu chúng tôi không làm chủ được sự tươi mát của không khí và vẻ lóng lánh của nước, làm cách nào ông mua được? Mỗi một mảnh đất là thiêng liêng đối với chúng tôi. Mỗi một cánh nhọn lá thông bóng bảy, mỗi bờ cát, mỗi hạt sương trong rừng tối, mỗi một con côn trùng rung cánh kia là sự thánh thiện trong ký ức và kinh nghiệm của dân tộc chúng tôi. Nhựa chẩy qua những thân cây mang theo bao nhiêu kỷ niệm của người da đỏ.

Người da trắng chết đã quên quê quán họ sinh ra khi họ được bước giữa những vì sao. Chúng tôi chết không bao giờ quên vẻ đẹp của đất, vì đất là mẹ của người da đỏ. Chúng tôi là một phần của đất và đất là một phần của chúng tôi. Hương thơm của những bông hoa là chị, em gái chúng tôi; Con nai, con ngựa, con đại bàng, chúng là anh, em trai của chúng tôi. Những vách núi nhọn, những tinh túy ngọt ngào của cánh đồng cỏ, hơi ấm của con ngựa non, và con người – tất cả thuộc về một nhà.

Cho nên, khi ông Tộc Trưởng Vĩ Đại ở Washington ngỏ lời mua phần đất của chúng tôi, ông đã đòi hỏi chúng tôi điều quá đáng. Ông Tộc Trưởng Vĩ Đại đánh tiếng hứa sẽ dành một phần đất cho chúng tôi sống thoải mái. Ông ấy sẽ thành cha của chúng tôi, và chúng tôi sẽ là con ông. Chắc chúng tôi sẽ phải chấp nhận việc ông muốn mua đất của chúng tôi. Nhưng việc đó quả thật không dễ. Bởi với chúng tôi vùng đất này rất thiêng liêng. Dòng nước óng ánh chẩy trong những con suối và trong những dòng sông không phải chỉ là nước, đó là những dòng máu của tổ tiên chúng tôi. Nếu chúng tôi bán đất cho ông, ông phải nhớ đất đó thiêng liêng, và ông phải dậy con cháu ông biết sự thiêng liêng thần thánh đó và mỗi bóng ma chập chờn dưới dòng nước trong, nói lên những lễ hội, những kỷ niệm trong đời sống của dân chúng tôi. Tiếng thì thầm róc rách trong nước là giọng nói của ông nội tôi.

Những con sông là anh em tôi, chúng làm dịu cơn khát của tôi. Sông chuyên chở những con thuyền độc mộc cho chúng tôi và nuôi sống con cái chúng tôi. Nếu chúng tôi bán đất cho ông, ông phải nhớ, và dậy con cháu ông rằng, sông là anh em chúng tôi, là anh em của ông, và từ nay về sau, ông phải đối xử tốt với dòng sông như ông sẽ tốt với chính anh em mình.

Chúng tôi biết người da trắng không hiểu theo cách của chúng tôi. Đối với họ, mảnh đất này hay mảnh đất kia cũng chẳng khác gì nhau, họ chỉ là một người lạ, đến vào ban đêm, lấy trên mảnh đất bất cứ cái gì họ cần. Đất không phải anh em họ, mà là kẻ thù, và khi chiếm đoạt rồi, họ tiếp tục tiến tới. Mồ mả của cha ông và quyền nối dõi dòng tộc của con cháu, đều bị quên lãng. Họ đối xử với mẹ họ, mặt đất; anh em họ, dòng sông, giống như những thứ để mua, để cưỡng đoạt, để bán giống như đàn cừu, như những hạt trang sức lóng lánh. Khẩu vị của họ là ăn tươi nuốt sống đất và chỉ để lại đằng sau một sa mạc hoang vu.

Tôi không hiểu được. Chúng tôi với ông thật khác nhau. Quang cảnh của thành phố ông làm xốn mắt người da đỏ. Có lẽ người da đỏ là dân hoang dã (kém văn minh) nên không hiểu được.

Không có một nơi nào yên tĩnh trong những thành phố của người da trắng. Không có nơi nào để nghe tiếng những chiếc lá mở từ từ ra trong mùa xuân hoặc tiếng đập cánh của côn trùng. Có lẽ tôi là người hoang dã nên tôi không hiểu. Những tiếng động ồn ào chỉ làm đinh tai. Đời sống là gì nếu người ta không biết nghe tiếng khóc cô đơn của con chim đớp muỗi, tiếng cãi nhau của những con ếch quanh hồ nhỏ vào ban đêm? Tôi là người da đỏ nên tôi không hiểu nổi. Người da đỏ thích nghe tiếng động của gió buông xuống mặt hồ nhỏ, ngửi mùi tự nhiên của gió tinh sạch bởi một cơn mưa giữa ngày hay có pha lẫn mùi thơm của những cánh thông.

Không khí rất quý đối với người da đỏ, vì mọi vật đều chia chung hơi thở- những con thú, cây cỏ và con người chia chung nhau hơi thở. Người da trắng cũng chia chung hơi thở, nhưng hình như họ không nhận ra cái mùi gì trong không khí họ thở. Giống như một người chết lâu ngày, họ không còn ngửi được mùi hôi. Nhưng nếu chúng tôi bán đất của chúng tôi cho ông, ông phải nhớ rằng không khí đối với chúng tôi rất quý, không khí đã chia xẻ cái tinh thần của chính nó cho những đời sống mà nó hỗ trợ. Gió đã cho cha ông chúng tôi hơi thở đầu tiên và tiếng thở hắt ra cuối cùng. Và nếu chúng tôi bán đất của chúng tôi cho ông, ông phải để riêng ra một chỗ và giữ thiêng liêng, giống như một chỗ mà ngay cả người da trắng cũng có thể nếm không khí ngọt ngào của những bông hoa trên đồng cỏ.

Được, chúng tôi sẽ chấp nhận lời hỏi mua của ông. Nếu chúng tôi quyết định bằng lòng bán, Tôi sẽ đặt một điều kiện: Người da trắng phải đối xử với những thú vật của đất này như chính anh em họ.

Tôi là một người hoang dã nên tôi không biết một điều gì khác hơn.Tôi đã thấy cả ngàn con trâu chết thối trên những cánh đồng cỏ, nó bị bỏ lại sau khi người da trắng bắn nó từ những chuyến xe lửa chạy ngang qua. Tôi là người hoang dã tôi không sao hiểu được cái con ngựa sắt phì khói đó lại có thể quan trọng hơn những con trâu, mà chúng tôi chỉ giết nó vì sống còn.

Người mà không có thú thì sẽ thế nào? Nếu tất cả con thú đều biến mất thì con người cũng sẽ chết vì sự cô đơn vĩ đại của tinh thần. Bất cứ việc gì xẩy ra cho thú vật, sẽ xẩy ra ngay cho con người. Mọi vật đều liên quan với nhau.

Ông phải dậy cho con cháu ông hiểu rằng mặt đất bên dưới chân chúng có tro than của cha ông mình. Để chúng biết kính trọng đất, nói cho chúng biết đất phong phú nhờ bao nhiêu đời sống của những người thân. Dậy cho con cháu ông những gì chúng tôi đã dậy con cháu chúng tôi; Đất chính là mẹ mình, bất cứ chuyện gì xẩy ra cho đất thì xẩy ra cho con cái của đất. Con người không thể tự dệt được tấm vải đời sống cho mình, con người chỉ là một sợi chỉ trong tấm vải đó. Điều gì họ làm cho tấm vải đó chính là họ làm cho họ.

Ngay cả người da trắng, anh ta có Thượng Đế đồng hành và trò chuyện với mình như bạn, cũng không thể miễn được cái số mệnh thông thường. Sau cùng, tất cả chúng ta có thể đều là anh em. Để xem. Chúng tôi biết một điều, người da trắng có thể một ngày nào đó, khám phá ra Thượng Đế của chúng tôi là cùng một Thượng Đế của họ. Ông có thể nghĩ ông làm chủ Ngài như ông ước được làm chủ đất của chúng tôi, nhưng chắc không được. Ngài là Thượng Đế của con người, và tình thương của Ngài thì công bình chia cho da đỏ lẫn da trắng bằng nhau. Đất đai rất quý đối với Ngài, và làm tổn thương đất tức là đã chồng chất sự coi thường đấng Tạo Hóa. Người da trắng, cũng thế, rồi cũng phải qua đi, có thể đi còn sớm hơn những người bộ lạc. Ô nhiễm cái giường của họ, và rồi sẽ một đêm họ bị nghẹt thở vì những cái họ phế thải ra.

Nhưng trong sự tàn lụi đó ông sẽ được đánh bóng, nung đúc bởi quyền lực của Thượng Đế, người đã mang ông đến phần đất này, và bởi một mục đích đặc biệt nào đó đã cho ông đô hộ đất này và cả người da đỏ. Định mệnh là sự huyền bí với chúng tôi, những người không hiểu nổi, tại sao những con trâu bị giết, những con ngựa bị thuần phục, những góc rừng bí mật lại nồng nặc hơi người, và phong cảnh của những ngọn đồi chín muồi bị hoen ố bằng những sợi giây biết nói.(*)

Bụi cây đâu? Mất rồi.

Đại bàng đâu? Mất rồi.

– An important Statement on the Environment/Chief Seattle Speaks

(*) Ý chỉ giây điện thoại thời đó.