LUÂN HOÁN

 
LÝ LỊCH CHIỀU DỌC -
ĐOẠN ĐẦU ĐỜI HỘI AN

ngày tháng ấu thơ tôi
chẳng thể nào được biết
mẹ, chị kể nghe thôi
chắc ít nhiều sai biệt:
 
được sinh ở Hội An
cùng lúc với chị Hạc
bác sĩ Tô Thành Giang
đỡ tôi tha hồ khóc
 
bị cử gọi tên Châu
thường được gọi là Huýnh
với vần H khởi đầu
cả nhà đều như vậy
 
hình như gọi Ngọc Châu
tránh bị trêu "quýnh quáng"
âm đọc tương tự nhau
(cha con tên Huýnh Hoán)
 
*
mẹ đang là nhà buôn
nho nhỏ nông lâm sản
cha theo nghề tầm thường
kế toán ngành Kho Bạc
 
có một điểm khá vui
qua những ngày "trong tháng"
tôi đã rất đàng hoàng
chim được giấu khá kỷ
 
khi biết bò biết đi
áo quần luôn được mặc
rất hiếm khi phải "nu"
vì sơ hở ngã bệnh
 
của giống đâu dễ khoe
mẹ cha phòng ma quỉ
bọn xấu vẫn lăm le
chờ bắt đi con quí
 
*
èo uột rất khó nuôi
mẹ (quen gọi bằng má)
bán khoán cho chùa Cầu
hết hạn mười ba tuổi
 
tôi tập đứng khó khăn
nhưng tập đi rất lẹ
đã đứng là phải đi
đã đi thường thường chạy
 
lủi thủi chơi một mình
khoái nhất ngồi vọc đất
một hôm bất thình lình
thằng bạn qua cắn bụng
 
thằng bé này khôn ranh
mập hơn tôi chút đỉnh
dấu răng sữa phai nhanh
vẫn nhớ, phải tình bạn ?
 
*
chưa biết gì Hội An
ngoài cây vông đồng lớn
gió từ lá lang thang
qua nhà gọi tôi mãi
 
nhớ nhất những đêm trăng
vào những mùa khô ráo
nằm chõng chờ ánh đèn
gánh chè người bán  dạo
 
lựng chựng qua sáu năm
bắt đầu vào mẫu giáo
mẹ sinh thêm em Hân
(tháng Hai năm Bốn Bảy)
 
*
chỉ hơn nửa tháng sau
cuộc tản cư vội vã
tuy không nhớ thuộc làu
ít nhiều đã có tả:
 
"...mẹ ngồi ẵm em trai
bỏ lọt tiếng thở dài
rơi qua dòng tóc dính
hương thơm chiếc trâm cài
...
ghe trôi trôi êm êm
nhung nhúc đàn sao đêm
bò lần theo hộ tống
buồn buồn tôi ngủ quên..."
 
*
vậy là xa Hội An
nơi cuống rún tôi bón
nhờ đó đất hóa vàng
đúng sai ai biết được
 
mạng gởi trên chùa Cầu
không có giờ tháo xuống
vẫn ở đó hay đâu
chút hồn tôi còn vướng ?
 
LINH TINH KỶ VẬT

nghèo trần thân vẫn vui đời lây lất
cùng những đồ chơi lỉnh kỉnh đáng gì
bạn triệu phú tồn kho toàn báu vật
lưng trần ta há chẳng cõng vật chi
 
một hòn bi được viên từ đất sét
một bàn cờ vẽ trên ván nhám thô
ngửa nắp ken viết nhét vào Sĩ, Mã...
Tốt sang sông Tượng, Tướng khó thờ ơ
 
lượm hột xoài ai quăng trên đường đất
tiện làm cối xay luồn chỉ kéo chơi
cái chong chóng làm bằng bìa vở cũ
cũng một thời gió quay tít bên trời
 
bắt con kiến thả bơi trên dòng nước
bứt cỏ làm cầu nhìn nó leo lên
để tập bơi cho chuồn chuồn cắn rún
đạp mẻ chai đắp đất bột, hết liền !
 
kỷ vật tôi không chỉ là hiện vật
mà còn là những sinh động thân thương
tôi sẽ chọn mỗi ngày ra một món
để nâng niu hồi tưởng thuở thiên đường
 
tôi tin chắc bạn cùng tôi sống lại
một vài giây cho từng vật trưng ra
dù bạn có là trời tôi là vực
cũng không hề khác biệt cái tuổi hoa
 
bạn đá bóng bằng trái banh tennis
tôi chơi bằng quả bưởi, nhúm rơm khô
cũng lắt léo dắt loanh quanh và sút
cũng trầy chân sứt móng khác chi nào
 
kỷ vật cũ vẫn ngủ yên bạn ạ
dù đời ta dài ngắn có khác nhau
tôi xấp xỉ đã gần lên bảy chục
kỷ vật trở thành viên thuốc giảm đau
 
một cuốn sách, một lá thư, một mẩu tượng
một con chim, một con cá, một cành hoa
một nụ hôn hay tát tai rát má
vẫn thở cùng tôi tha thiết đậm đà
 
bạn chớ trách tôi khoe khoang quá đáng
mượn của người để phong phú của riêng
không đâu bạn, ba hoa thì có thể
nhưng cầm nhầm không có đất bén duyên
 
cũng nói trước, hoàn toàn không sắp xếp
theo thời gian xuất hiện những đồ chơi
từng cuộc vui cũng tùy nghi trí nhớ
để đứng đi trong chữ nghĩa theo đời
 
sẽ cố gắng trưng ra nhiều hình ảnh
của tháng năm qua một cách hao hao
điều cần thiết giữ cái hồn trăn trở
cười nói hồn nhiên giống hệt thuở nào
 
thân mời bạn hãy cùng tôi tham dự
những trò chơi đã làm lớn con người
củ khoai nướng cho ra mùi khói khét
bịt mũi ngậm nghe hương vị ngọt bùi
 
nhân tiện đây, cảm ơn từng kỷ vật
cây mandoline, cây sáo trúc, guitar,
cái mũ cũ, đôi dép mòn, gọng ná,
dây nịt quần, tượng ngọc, chiếc mouchoir...
 
nhiều vô số, sẽ vịn vào tất cả
để hồi xuân bên mép mé tử sinh
rất thân thiết không gì vớ vẩn cả
và đương nhiên không lẩm cẩm hợm mình

2009
 
ÔNG TÔI VÀ CỔ QUAN TÀI

những năm tôi sống cùng làng
ông nội tôi vẫn thanh nhàn quan liêu
tuổi hơn tám chục chưa nhiều
nhưng ông đi đứng hắt hiu riêng nhà
 
ngôi nhà ngói chìm giữa hoa
cỏ cây xanh đứng bao la một vùng
mặt tiền gỗ chạm từng vùng
nhật nguyệt chim bướm chân dung lân rồng
 
hàng hiên nắng gió lưu thông
nhưng không bay được mùi nồng liêu trai
nhà luôn cửa đóng then gài
mình ông đi đứng nằm dài bên trong
 
tôi không hề dám đến gần
trừ khi có lệnh chính ông gọi vào
tình ông cháu có hàng rào
linh thiêng chi đó ít trao đổi cùng
 
*
ông luôn tự tại ung dung
còn tôi như bị lấy cung run hoài
miệng nói mắt len lén coi
năm bảy gốc cột tròn vòi vọi cao
 
giường nằm ghế ngồi lẫn vào
bóng tối nhợt nhạt ơ thờ chung quanh
trong ánh đèn leo lét xanh
cái hòm gỗ đỏ trở thành áng thư
 
trên nắp ly nước còn dư
một ống đựng bút lông như hoa tàn
mấy cuốn sách hẹp bề ngang
bìa nổi chỉ đóng những dòng thẳng ngay
 
*
ông bảo tôi xòe bàn tay
cúi sát mắt ngó định ngầy la chi
nhưng không ông chẳng mắng gì
nhẹ bảo đọc đoạn cổ thi mù mờ
 
tôi bước thận trọng không ngờ
vấp cái ống nhổ đồng to cuối giường
bấy giờ ông thật dễ thương
bảo cháu cẩn thận, vào thường thăm ông
 
ra ngoài xong mới yên lòng
bỏ xuống gánh nặng sợ ông nội mình
chưa kịp thuộc tam tự kinh
cha tôi đã để hình ông bàn thờ
 
*
cổ quan tài tôi đã sờ
cùng ông biến hóa nấm mồ cỏ xanh
sau ngày chấm dứt chiến tranh
đổi huyệt ông chọn không đành phải theo
 
trong vài ba tuần bay vèo
cuộc đời đúng nghĩa bọt bèo phù du
ông không xuống tóc nhưng tu
thâm niên lập cõi âm u từ đường
 
nhớ ông, cha ngậm ngùi thương
càng nao nao thấm thiá buồn riêng tôi
chỗ mình nằm khó có rồi
có đâu âm phủ trên trời mà mong ./
 
 
SÔNG LÀNG

1.
 
làng tôi có đến hai sông
cuối làng sông Cái mênh mông rời nguồn
bao la mang một nỗi buồn
cò sang ngang thế cánh buồm trắng trôi
 
gió ru dòng nước bồi hồi
hai bên bờ bãi vắng người ngó nhau
sông nằm đón những vết đau
lâu lâu hà bá vuốt râu tóc người
 
mây xanh mây trắng trên trời
như sợ đạn lạc cũng lười tắm sông
làng tôi dân không được đông
bên kia tôi ngỡ rằng không có người
 
sông cô độc sống buông xuôi
bến xuống mờ dấu chân đời xa xưa
linh hồn ánh nắng làn mưa
còn chăng không rõ tôi chưa hiểu nhiều
 
2.
 
đầu làng sông thật đáng yêu
một dòng nho nhỏ mỹ miều lá hoa
cành non lấn ngã cành già
uống hương nắng sớm thiết tha chan lòng
 
tim tím hoa súng thong dong
giữ quanh mình những sợi rong bồng bềnh
gió đưa nước chảy êm êm
nhiều khi như đứng nhìn lên bầu trời
 
thúng gióng người nối chân người
lại qua tiếng nói giọng cười khoan thai
chị đưa đò dáng mảnh mai
dầm sào thay đổi oằn vai theo ngày
 
dĩ nhiên tôi từng loay hoay
xuống đò ngồi xổm rửa tay chân mình
vốc lên bụm nước thân tình
vẩn vơ nhìn ngụm thủy tinh trong ngời
 
3.
 
bốn năm được ở làng tôi
tắm mưa tắm giếng dầm người trong sông
tôi chưa hề có một lần
tắm sông kỳ đất, ham lòng vòng bơi
 
tôi sợ nước đục vì tôi
hay là lười biếng mải vui nô đùa
dù bao giờ tôi cũng thua
bơi thi như thể con rùa tập đi
 
mẹ thường nhắc "liệu hồn mi!"
nhà có noi đó, bơi chi cho nhiều
xuống nước rồi vẫn cứ liều
cảm ơn hà bá chưa yêu thương mình ,/
 
 
CÁI LỜ ĐỒNG XANH  

trời mưa rả rích cả ngày
cá đồng lớn bộn hổm rày đó thôi
nhà Trung nhắc khéo nhà Bồi (1)
tôi nghe để bụng chờ thời làm theo
 
âm thầm khều nhẹ bụng heo
rũ cháu Thương cùng chạy vèo qua sông
đi vòng rìa chợ Miếu Bông
mua được một cái lờ, trông ngon lành
 
qua đám bả mía ruồi xanh
bay lên như thể đồng thanh chúc mừng
nghe trong bụng mùi thơm lừng
bờ mương cỏ lúa cọ lưng thầm thì
 
*
nước cạn Bến Lội, không đi
lên đò chị Bảy cấp kỳ về luôn
giấu lờ vào sát vách tường
kéo tàu cau đậy khiêm nhường lôi thôi
 
nhìn ngang ngó dọc một hồi
rình cha đọc sách mỏi người ngó lơ
nhanh chân đẩy cửa bước vào
giả vờ lấy vở ngồi gào liền hơi:
 
un một... quart bốn... dix mười...
soldat lính tráng mỉm cười sourire
dòm chừng chạng vạng, ra bìa
ruộng xanh ếch nhái ngoài kia mặn nồng
 
*
xách lờ giả bộ đi-đồng
men theo bờ ruộng vạch dòng nước thông
đặt lờ sát đất, khít hông
bức cỏ dậy lại như không có gì
 
sớm mai sè sẹ ra đi
giở lờ... con cá-rô vi vảy xừng
không quen nắm, bị cá vùng
gai vi đâm nhói tưởng chừng lủng tay
 
cơn đau như thể gió bay
lòng vui xóa hết mấy giây trời trồng
ngày theo ngày lẻn ra đồng
thả lờ quanh quẩn đường vòng ruộng thơm
 
bữa hên lờ nặng vài con
hôm xui được mấy cọng rong đen sì
qua một đêm mưa rầm rì
nằm mừng nước lớn ít chi cũng là...
 
*
trời ơi sao lạ vậy cà
cái lờ ai đạp méo ra thế này ?
nan tre mảnh khảnh như dây
bàn tay khéo léo uổng thay cái lờ
 
giận mình che giấu lơ mơ
để ra nông nổi mất lờ, tức không
đứa nào dám giỡn mặt ông
chờ coi sẽ đạp hết không chừa gì
 
ý hùm gan sứa tí ti
thôi đành vuốt bụng quên đi cái lờ
nằm buồn một đống ngu ngơ
trăn qua trở lại từ giờ hết chơi
 
năm bảy con cá đổi đời
nhốt trong hồ gạch lần hồi chết queo
con nằm xác vướn chân bèo
con lơ lửng nổi như treo nỗi buồn
 
vớt ra, thương thật là thương
đem chôn xuống mé con mương sau hè
lờ tre ơi hỡi lờ tre
bén duyên chưa ấm trơ que lạt nằm
 
*
nặng lưng mang cõng tháng năm
nhiều khi nằm nhớ ruộng đồng quê xưa
nhiều đêm rả rích trời mưa
nhớ lờ như thể mới vừa hôm qua
 
cái lờ bắt cá đấy nha
không phải là cái ông cha thích dùng
nghe âm đừng vội hình dung
tôi không ẩn ý, chung chung chỉ là
 
vài giây nghĩ về quê cha
nhớ bốn năm sống sát da ruộng đồng
mươi câu vụn từ trong lòng
nở như bông súng trên dòng đò đưa
 
viết bao nhiêu cũng không vừa
nỗi buồn nỗi nhớ vãi bừa ra đây
mời người đồng cảm nhẹ tay
giở trang kỷ niệm gió bay cuối trời
 
 
MỘT GÓC CÔ ĐƠN BẤT NGỜ

nhà ngang một vách kín tường
một vách tường thấp gió luồn tự nhiên
phía tường thấp được dính liền
một sân gạch nhỏ cổng riêng ra vào
 
chuồng bồ câu xây khá cao
phía dưới ảng nước sát rào khuôn viên
liền ngay đó là mái hiên
nhà bếp rộng thoáng gắn liền vườn sau
 
nơi có vài cây mãng cầu
ổi và chuối mít chia nhau giữ nhà
ngày nào tôi cũng dạo ra
rình vành khuyên líu nhẩn nha nhánh cành
 
con mèo tam thể tinh ranh
nằm im như đã biến thành lá khô
ra ngó quanh rồi đi vào
hai tay trống rỗng tỉnh khô buông dài
 
*
nhà ngang chẳng có bóng ai
những món vật dụng khoan thai yên nằm
cái cối xay lúa ngậm câm
cái cối giả gạo nâu bầm đứng trơ
 
thúng, nong, nia, rỗ... khù khờ
bên cái chỗi đót lơ mơ đã cùn
phủi sơ mặt ghế đẩu vuông
tôi ngồi đếm tiếng cu cườm xa xa
 
bực mình nghĩ mãi không ra
làm chi hết buổi trưa qua một mình
mẹ đang ngủ ở nhà trên
con Thương thằng Thiệu nằm bên cạnh bà
 
tự dưng tôi tưởng mình là
một món vật dụng phôi pha lâu ngày
thịt da đóng lớp buị dày
tôi thành tỉnh vật phủ đầy cô đơn
 
 
LỚP HỌC THỜI Ở TIÊN CHÂU

nằm úp sấp trên nền bằng, lát gạch
tôi viết chữ i rồi tới chữ tờ (t)
giấy tự túc, viết lá tre sắc nhọn
bài tập tôi thành họa phẩm rất thơ
 
vốn rắn mắt tôi lén sờ các tượng
như gãi lưng thọc léc các vị thần
ngự trong đình, nơi chúng tôi ngồi học
thế nên rồi, tôi, các ngài quen thân
 
chắc nhờ vậy tôi vụt lên giỏi nhất
lớp thầy Y ở miệt núi Tiên Châu (1)
thằng nhóc thị thành nhiều khi làm phách
hắn ỷ y các thần cho vuốt râu
 
*
lớp tôi học gom chừng vài chục đứa
có anh Phương tuổi sắp làm chồng
con Thanh Thận mắt đen như hột nhãn (2)
nó nhìn tôi, sao tôi lại bồn chồn
 
tôi còn nhớ thêm một thằng láu cá
tên Em A (vì lớp có hai Em)
thằng nhóc này thân với tôi bậc nhất
đi học đi chơi kè kè một bên
 
còn một đứa, nhớ không ra tên được
sau mấy tuần đến lớp hắn đi luôn
ăn chuối-chát bỗng nhiên lăn ra chết
thành bạn đầu tiên, tôi có mấy ngày buồn
 
*
đình lớp tôi nằm giữa đồi xanh lá
cau, quế, tiêu, thơm, mít, lòn-bon, chè
lẫn lộn với đám rau-sưng, lá-lốt
bù-chao-lùm, bìm-bịp với đàn ve
 
ngày một buổi tôi đều đều đến lớp
học đánh vần, tập viết, hát linh tinh
và cũng học luôn tăng gia sản xuất
nuôi đàn gà tự túc thật xinh xinh
 
giữa giờ học vẫn thường hay chạy trốn
dưới bóng cây kè đá ở quanh vườn
khi máy bay bà già rên rên tới
nằm ngửa nhìn lên cười với chuồn chuồn
 
thầy Y tôi, đúng là tên đích thật
không phải là mẫu tự tôi đặt ra
thầy hiện tại đang sống trên đang Mỹ
và đương nhiên đã là một ông già
 
còn các bạn, tôi hoàn toàn không biết
cả cô em Thanh Thận, tôi... lạ kỳ
năm, sáu tuổi chẳng lẽ nào mê gái
sao rõ ràng còn nhớ đến năm ni ?
 
ở đâu hỡi những người xưa cảnh cũ
nếu đọc thơ tôi xin hồi đáp một lời
tôi thằng Huýnh, tên cúng cơm xưa cũ
vẫn giống cò-ma và mãi ham chơi
2004
 
TẮM MƯA RÙNG 

mưa rừng đạp ngã bóng chiều
sấm chạy theo chớp xiêu xiêu mái trời
nước không kịp nhịp nhàng rơi
đổ ập cả khối, khắp nơi mịt mù
 
vang rền điệp khúc u... u...
đất trời co cụm hình như dính liền
đàn gà đứng lặng trong hiên
chân co mặt cúi thành hiền triết ngay
 
cho dù tôi rất lẹ tay
hạ cây chống cửa, nước đầy cả lưng
sẵn đà tôi tuột luôn quần
xông ra sân đất thư hùng với mưa
 
mưa đầy bản lĩnh, chẳng vừa
quất khắp mình mẩy chẳng chừa chỗ mô
tôi đây có ngán chi nào
bụm chim co cẳng chạy ào ra luôn
 
chim lạnh, teo như con trùn
nước miên man phủ suối nguồn thịt da
hết nơi chạy, tôi la cà
bên đường tre dẫn nước qua lu sành
 
(cha tôi buộc bẹ chuối xanh
quanh thân cau để làm thành vòi cong
nước từ tàu cau xuôi dòng
xuống thân rồi đổ vào lòng máng tre)
 
tôi ngồi táy máy vuốt ve
dòng nước đang chảy như nghe tiếng rừng
trời mưa một chặp rồi ngừng
tôi vào mặc áo còn quần chưa khô
 
 
CÂU CÁ THỜI TRẺ CON

rút một nam vạt giường
ai bỏ ngoài bờ mương
tước nhỏ sợi dây chuối
một đầu cột con trùn
thả xuống nước chờ đợi
cá móng như xem thường
lão ngư ông con nít
mặt mũi chưa bất lương
 
bất chợt theo gió thổi
dây chuối hơi run run
con cá nào giỡn mặt
làm rung nan vạt giường
nhanh tay vội giật phắt
thân cá bằng ngón tay
tung lên rồi rơi tỏm
xuống mặt nước biến ngay
 
ngồi câu từ xế chiều
mê miết sang chạng vạng
giật cá lên thật nhiều
con nào cũng chỉ hoảng
mồi không có lưỡi câu
chỉ con trùn oằn oại
chắc cá cũng ít đau
mất vía trong nháy mắt
 
gió hát bờ tre xanh
nước theo dòng thủy lợi
mây trắng lẫn trời xanh
chập chờn loang mặt nước
thòng chân đất lanh chanh
đưa qua rồi đưa lại
đám cỏ gà loanh quanh
chỗ ngồi như nệm mát
 
nước trong vắt trong veo
thấy rõ mặt đất thịt
không cá rô cá tràu
khá nhiều cá mại lội
thân chúng trắng như vôi
hụt hơi ngoi lên thở
hay biết khoái mây trời
tập búng mình vươn tới
 
*
không đá kiện, đá banh
không bắn bi, u mọi
toi ngồi câu trời xanh
rớt một vùng dưới nước
cá ăn, dọa, giật chơi
không màng chuyện có được
tôi không câu chính tôi
mặc bóng nghiêng mặt nước
 
ước chi có vạt giường
hôm nay ngồi câu lại
giữa dòng chảy đời thường
tôi câu tôi giữ lại
 
không có bờ tre xanh
cũng không dòng thủy lợi
vẫn còn nguyên trời xanh
cùng tôi thơ dại mãi
 
hồi tưởng là trò chơi
mang lại niềm hạnh phúc
những ngày sắp cuối đời
nụ cười ít thành tiếng
 
(Trích từ tập thơ HƯƠNG ẤU THƠ)
  Trở lại chuyên mục của : Luân Hoán