ĐÀM LAN
Đổi Vai
Tản Mạn
Đổi Vai
Tản Mạn
Trong cuộc sống hàng ngày, luôn luôn có những hành xử theo từng vai vị. Phải nói rất chính xác rằng vai trò và vị thế là điều kiện then chốt trong tất cả mọi hành xử, từ cao đến thấp, từ hay đến dở, tứ đúng đến sai…
Khi đứng vào một cấp bậc một môi trường một hoàn cảnh một tình huống nhất định, thì sự hành xử thông thường luôn vin vào sự chủ thể ấy, có thể phát ngôn, quyết định, hành vi theo một chiều thuận mà bản thân đang nắm giữ, gần như không khi nào không bao giờ nghĩ xem phía đối phương tiếp nhận những hành xử của mình trong một tâm trạng theo chiều hướng nào. Nhất là khi người ta tự cho phép mình định đoạt kết cuộc của một sự việc theo hướng có lợi nhất cho mình, hoặc tối thiểu cũng thỏa mãn được vai vị mà không hề cân nhắc đến kết quả hay hậu quả trái chiều. Chỉ thử vài giây “ Đổi Vai” thì sẽ có thể cảm nhận được tâm trạng đối phương, và cũng có thể nhìn nhận được sự hợp lý hay bất hợp lý trong hành xử của mình thì chắc chắn sẽ giảm thiểu được rất nhiều những thiệt hại không đáng có. Rất tiếc người đời không bao giờ có vài giây đổi vai này.
Có những sự việc trong quá trình diễn ra tốn kém rất nhiều tâm huyết sức lực và kinh tế, nhưng có khi không đạt được hiệu quả như mong muốn, thì rất nhiều phán xét tỏ ra rất rất khôn ngoan rất rất tài giỏi, cứ như là cái việc ấy mà trong tay họ thì ăn chắc trăm phần trăm vậy. Và như vậy mặc tình bao điều tiếng ong ve chê bai dè bỉu cứ hồn nhiên trút vào khổ chủ. Nếu thử vài giây “Đổi Vai” họ sẽ cảm nhận được sự đau đớn mệt mỏi, tâm trạng nặng nề bức bí, không ai muốn làm một việc gì mà không hướng đến sự thành công, nhưng đâu phải cứ muốn là được, kể cả khi có thành công chưa chắc đã nhận được sự trân trọng và tán thưởng xứng đáng, nữa là không có hiệu quả hoặc chưa đi đến được hiểu quả tốt nhất. Rất tiếc người đời không bao giờ nghĩ đến vài giây đổi vai này.
Trong cuộc sống có rất nhiều cảnh ngộ mà chỉ người trong cuộc mới biết rõ mình đang phải thế nào. Bất kỳ một ai đều phải chạm vào tính hai mặt của một vấn đề cả. Nhiều lúc dù muốn hay không, người ta vẫn phải có những phương cách tùy ứng để có thể chọn được một cái gì đó phù hợp với bản thân, cho dù trên mặt bằng xã hội chưa chắc đã là thuận chiều, thực tế cũng đã có nhiều mình chứng, có thể ban đầu không hẳn đúng, nhưng diễn tiến theo hướng tích cực, hẳn sẽ dẫn đến một kết quả tương thích. Nhưng hầu hết những người ngồi xem đều thoải mái trút xả những công kích thóa mạ dẫm đạp không hề thương tiếc, cứ như phải đánh gục cho bằng được cái mà họ đang không vừa ý kia. Nếu thử vài giây “Đổi Vai” để hiểu được vì sao người ta phải chọn cái cách khó khăn hơn rất nhiều mọi người tưởng để đi qua những gì bất bằng mà người ta đang phải chịu. Ai không muốn suôn sẻ thuận lợi, những con đường gập ghềnh luôn luôn nhiều hơn con đường bằng phẳng. Và nếu như “Đổi Vai” liệu họ có làm khác được không ? Rất tiếc người đời không bao giờ nghĩ đến sự đổi vai này.
Chuyện buồn đau xui rủi mất mát biến cố là chuyện không ai muốn, nhưng bất kỳ ai cũng đến lúc phải nhận lãnh.Đó là quy luật cuộc đời. Nhưng khi chưa đến lượt mình mà thấy ai đó rơi vào thảm cảnh, thì những người rảnh rang tha hồ vảnh môi lên soi mói đơm đặt, nhất là trước đó đã từng va chạm mâu thuẫn hay ganh ghen chuyện gì nữa thì “đó thấy chưa…đáng đời…”. Khi người kia đang đứt từng khúc ruột thảm não ê chề, họ vẫn sẵn sàng ác miệng ác tâm như đổ thêm núi đá vậy. Nếu thử “Đổi Vai” chỉ một giây thôi, họ sẽ tự hiểu các ác của họ ảnh hưởng nghiêm trọng đến thế nào cho nạn nhân. Và họ cũng đâu biết rằng, không lâu đâu, không muộn đâu, đang có những thảm cảnh có khi còn khốc liệt hơn đang chờ họ kia. Đừng thấy người đang xanh xao mà ta đang hồng hào mà tưởng. Chỉ là chưa đến lượt thôi. E rằng khi đến mà cộng cả sự độc ác của bản thân nữa thì… Rất tiếc người đời chưa một ai từng nghĩ đến.
Cũng như thế với những người chuyện ăn cắp ăn trộm lừa gạt cướp bóc, họ luôn vui sướng hả hê với những gì họ lấy được, mặc ai đau khổ xo xúi bức ách ra sao. Họ chỉ nghĩ một điều duy nhất, cái họ có được mà không mất công sức vất vả cực khổ thì họ cứ tận hưởng cho đã đi mọi chuyện tính sau. Với những người này chuyện “Đổi Vai” là một trò hề. Đương nhiên không phải tất cả đều suôn sẻ với họ mãi, và cái giá họ phải trả là rất lớn, lớn gấp ngàn lần thứ họ có được. Nhưng bảo họ thử một lần nghĩ cho những người mất mát xem sao thì đừng hòng một câu trả lời tốt đẹp. Họ chỉ có thể cảnh tỉnh vài phần khi đã thấm đến tận cùng cái mà họ bị mất đi.
Trong bối cảnh xã hội ngày càng xảy ra nhiều những nghịch cảnh, hỗn độn và bát nháo, sự băng hoại là không giới hạn, con người ngày càng ít suy nghĩ, chỉ bộc phát hành động một cách vội vàng, gây ra không biết bao nhiêu là hậu quả với những mức độ ảnh hưởng thiệt hại lớn nhỏ. Lương tri của một người viết, cho dù biết đôi ba dòng chữ nhỏ nhoi rồi cũng sẽ nhanh chóng nhạt nhòa lọt thỏm đâu đó trong một mớ xô bồ hỗn tạp, thì vẫn muốn cát lên một tiếng nói với một niềm hy vọng, bởi cái phần “Con” nay quá nhiều điều kiện và cơ hội bành trướng, lấn dần phần “Người” mà đã không biết tốn hằng bao trăm triệu năm tiến hóa. Viễn ảnh của một tương lai tốt đẹp sao mà thăm thảm, chỉ thấy rõ sự suy đồi, thoái hóa, trơ trẽn vô sỉ là hiển nhiên. Thôi thì cứ kêu lên một tiếng, dù có tan tác thì may ra cũng có chút gì đó cho gió thổi. Bởi dù sao, sự xấu hổ lây vẫn đè nặng lương tri của những ai vẫn cố sức để làm “Người”.