MÌNH ƠI 
Hồi Xưa Phụ Nữ Làm Đẹp Như Thế nào?

* Bài viết chỉ nói trong phạm vi NÔNG THÔN MIỀN NAM HỒI XƯA mà thôi.

Đang ngồi viết gì đó, thám hoa bỗng nghe cổ mình bị choàng, má mình bị “chụt” mấy phát, tiếp theo là giọng oanh vàng:

- Mình ở nhà chơi, em đi gội đầu chút nhe mình!

- Thời buổi nầy sướng thiệt! Gội đầu cũng tới tiệm! Nhớ mà thương mẹ, dì, bà nội, bà ngoại hồi xưa có biết mỹ phẩm là gì, mà tóc cũng sạch bóng, thơm phức!

- Mình nói! Không có dầu gội làm sao tóc mượt mà, óng ả, thơm tho được?

- Có đó.

- Mình mà nói nghe xuôi tai, từ đây em sẽ không đi tiệm gội nữa. Uy tín luôn!

- Nầy nhé, Hồi xưa ở NÔNG THÔN Nam bộ làm gì có các mỹ phẩm cho quý bà? Muốn gội đầu, thông thường nhứt là lấy tro bếp cho tro vào vật chứa thường là cái gàu múc nước đan bằng lá dừa nước rồi ém chặt, xong đổ nước lã vào đó, nước sẽ rỉ qua những kẽ hở và được hứng bên dưới bằng một cái vịm sành để khỏi bị rỉ sét. Sau đó, gạn qua cái vịm khác để loại bỏ cặn cáu là sử dụng được rồi. Loại tro được yêu thích là tro các loại cây sống ở vùng nước mặn hay nước lợ, vì chúng sẽ cho tro mặn hơn và khi gội sẽ tiết ra nhiều bọt hơn.

Ai “cao cấp” hơn thì thì lấy bốn năm trái bồ kết đem nướng sơ rồi nấu sôi vài dạo là đã được một loại “mỹ phẩm” làm sạch da đầu, làm tóc đen nhánh, lại có hương thơm đặc trưng (hương bồ kết) mà ngày nay các thương hiệu dầu gội cũng không thể bỏ qua.

- Vậy gội đầu bằng nước tro thì tóc có mùi nước tro, coi bộ khó thuyết phục à nhe!

- Kể cả mùi bồ kết dù độc đáo, nhưng cứ xài mãi thì sẽ đâm ra lờn mùi với khứu giác người đối diện. Các bà bèn “đổi tông” với mùi bưởi, mùi chanh, mùi sả, mùi hương nhu bằng cách lấy hoa, lá của các loại cây nầy bỏ vào nồi nước, đem đun sôi, xong lọc qua bằng cái “rây”, rồi “gội” lại lần hai (nước nầy có công dụng như “dầu xả” bây giờ vậy). Thế là mái tóc được hương thơm như ý!

Gội đầu với nước tro, bồ kết, dù ít bọt hơn xà bông, nhưng độ sạch và hương thơm (sau khi gội lại bằng các loại hoa lá nói trên) thì chưa chắc ai đã hơn ai! Mùi hương thoang thoảng tự nhiên nầy từng gây tương tư với những chàng trai làng đang tuổi thanh xuân!

- Lúc đó mình có tương tư ai hong? Khai mau!

- Trời! Lúc đó anh còn tắm trời mưa thì tương tư ai? Khùng quá!

Tiếp nè: Những “mỹ phẩm” trên thực sự chỉ làm cho tóc sạch, thơm tho; muốn tóc được mượt mà óng ả, “khỏe mạnh”, các bà phải vuốt dầu dừa: Nhúng mấy ngón tay vào dầu dừa mới thắng, thoa lên tóc rồi vuốt đến khi nào tóc thấm đều dầu dừa thì thôi. Loại “mỹ phẩm” dầu dừa này dù có lạm dụng qua nguyên liệu… nhà bếp (!) nhưng hiệu quả vô song! Cho nên ngày nay, mấy bà có mái tóc khô, bị chẻ ngọn hay “yếu đuối”, thường bị rụng, họ bèn dùng “mỹ phẩm dầu dừa” và chỉ một thời gian ngắn sau là được hiệu quả như ý!

- Thế còn răng? Các bà đã làm thế nào mà răng được trắng bóng và miệng thơm tho khi mà không có kem đánh răng?

- Đơn giản thôi: Ngoài việc thường xuyên chà răng bằng vỏ cau, các bà cà than cây đước cho thật nhuyễn rồi trộn với muối, nhỏ thêm vài giọt chanh là đã có một loại “kem” làm trắng răng trên cả tuyệt vời! Loại “kem” nầy có ưu điểm nữa là nó làm cho răng bền chắc, ngừa được sâu răng; nhưng phần hương thơm thì… “có phần hạn chế”! Bù lại khuyết điểm nầy là sau khi đánh răng hay lúc nông nhàn, các bà thường ngậm, rồi “khọt khọt” nước sắc của hương nhu, tần dày lá và vài thứ rau thơm khác. “Mỹ phẩm thơm miệng” nầy không phải tốn tiền nhưng hiệu quả quá lòng mong đợi!

- Thế làm sao cho da mịn màng khi không có kem dưỡng da vậy mình?

- Đơn giản thôi! Quý bà chỉ cần rửa mặt hằng ngày bằng nước cơm vo . Nước cơm vo còn có tuyệt chiêu nữa là trị mụn; nếu có hột mụn nào ngoan cố thì các bà khéo léo nặn cồi ra rồi trét một chút nghệ lên; phần da tại đó sẽ mau liền lại. Trong một tháng nằm cử, sản phụ hồi xưa luôn thoa nghệ khắp mặt, khắp cổ, và luôn cả hai tay để giữ làn da mịn màng không bị thâm đen, Việc làm nầy được truyền từ đời nầy sang đời khác cho nên hiệu quả của nó khỏi cần bàn; có điều mỗi khi sản phụ có việc gì đó tối cần thiết mà phải ló mặt ra ngoài mà lỡ trẻ em nhìn thấy thì chúng sẽ khóc ré lên, bỏ chạy không dám ngoái đầu nhìn lại!

Loại mỹ phẩm dưỡng da nầy có ưu điểm tuyệt vời là không hề bị dị ứng như kem hóa chất hiện đại.

Chưa hết! Vào cuối thế kỷ 19, việc “điểm phấn tô son” đối với người phụ nữ thôn quê có thể nói là chưa ai dùng tới. Sau nầy, có chút “tiến bộ” hơn, trong các dịp đình đám hội hè đôi khi các bà cũng dùng “phấn” trắng bằng thạch cao phi hòa với nước; còn để cho môi, má được màu đỏ mọng, màu hồng thì chỉ việc dùng màu đỏ của bao nhang, hoặc lấy vỏ hạt dưa thoa lên! Hạt dưa chỉ có trong ngày Tết, nên ai cũng đừng thắc mắc vì sao mấy bà lại giữ vỏ hạt dưa trong túi trang điểm của mình! Còn quý bà đứng tuổi (thực tế chỉ ngoài bốn mươi), lên chức “bà” mà làm cách nầy sẽ bị xóm làng dị nghị, nên thường ăn trầu để “cho đôi môi đừng trắng nhách khó coi”!

Về sau nữa, không biết ai nghĩ ra việc làm son môi bằng cách dùng nước sắc hoa hồng hòa với sáp ong. Đây là một bước “đột phá ngoạn mục” của “mỹ phẩm” dân gian thời bấy giờ!

- Tội nghiệp quý bà hồi xưa quá!

- Thời ấy dân tình còn khốn khổ về vật chất, áo quần chưa có đủ thì làm gì dám mua chai dầu thơm (nước hoa) vốn dành cho những nhà quyền quý ở chốn thị thành? Hơn nữa, với văn hóa đình làng ngày đó, người con gái quanh năm lam lũ mà “xức dầu thơm” sẽ bị nhìn với “ánh mắt hình viên đạn” của các bậc trưởng thượng, và không ai dám hỏi cưới cho con mình! Để đối phó lại thành kiến nầy, các chị bèn “ướp” áo quần bằng các loại hoa thơm như hoa trang, hoa bưởi, hoa ngâu,… vốn có mênh mông trong vườn nhà bằng cách đơn giản là gói chúng thành nhiều gói nhỏ rồi để xen kẽ vào mớ quần áo mới ít ỏi của mình; và mỗi lần ra khỏi nhà, các chị cũng không quên mang theo vài túi nhỏ chứa các loại hoa thơm kể trên bỏ vào túi áo. Không thiếu những chàng trai si tình cố xin bằng được túi thơm nầy để đêm về hôn vào đấy trước khi đi vào cơn mộng đẹp!

- Cái vụ túi thơm nầy em biết. Hồi đó có một anh Sinh Đồ cứ tò tò theo em xin cho bằng được cài túi thơm ấy! Hihi… Hỏi Cao thám hoa thì biết!

- Có hôn đó nhen? Thằng Sinh Đồ nào khùng dữ vậy ta? E hèm! Ngày nay có hàng trăm loại mỹ phẩm làm mượt tóc, đẹp da, son phấn đa dạng, bán đầy trong các cửa hàng nhìn đến choáng ngợp; có thể nói muốn thứ gì có thứ nấy. Người phụ nữ nông thôn ngày nay tha hồ chọn lựa, tha hồ tiêu xài, không còn sợ nền văn hóa đình làng liếc mắt trề môi như ngày nào! Nghĩ mà thương giới phụ nữ ngày xưa ở nông thôn vô cùng! 
Sao? Vậy có đi tiệm hay tự gội như quý bà hồi xưa?

- Hưmm…! Hưmm…!

- Nói vậy chớ thời nào phải theo thời nấy. Quý bà hồi xưa gội đầu bằng nước tro chẳng qua là chuyện bất đắc dĩ mà thôi. Có một điều mà quý bà ngày nay thường LẠM DỤNG mỹ phẩm nên có khi bị tác dụng ngược! Họ quên rằng chính sự duyên dáng và nét đẹp tự nhiên của mình thì không có loại mỹ phẩm nào sánh nổi. Hỏi Cao thám hoa phu nhân thì biết!

- Chòi oi! Coi vua nịnh kìa! Chụt! Chut! Em đi nha mình!

- Ứ hự! Cái mửng giải đáp không công nầy chắc có ngày phải dẹp tiệm thôi!

Ra đến cửa phu nhân còn quay lại:

- Hãy đợi đấy!