Dạng Thơ Bình Thanh
 
Biên Khảo của La Thụy

 
         Thi ca Việt Nam vừa phong phú súc tích về nội dung, cú pháp, ngôn từ; vừa đa dạng về thể loại (thất ngôn, bát ngôn, tứ tuyệt, bát cú, lục bát, song thất lục bát, thơ tự do …).  Hầu như thơ các nước như Trung Hoa, Nhật Bản, thơ các nước Tây phương đều gieo vần ở cuối câu (Vần Chân – Cước Vận), thơ Việt Nam còn gieo thêm vần ở giữa câu (Vần Lưng – Yêu Vận) như trong thể Thơ Lục Bát, Thơ Song Thất Lục Bát (có khi còn gieo nhiều vần trong một câu). Ngoài ra, nhiều nhà thơ Việt Nam còn sáng tạo thêm nhiều dạng thức mới như: thơ đọc nhiều cách, thơ hình, thơ Việt chèn ngoại ngữ, thơ bình thanh...  Hôm nay, tôi xin giới thiệu Dạng Thơ Bình Thanh đến các bạn yêu thơ
 
      Trong Dạng Thơ Bình Thanh, các câu thơ trong bài hoàn toàn bình thanh. Nghĩa là câu thơ  đó có những tiếng toàn là thanh bằng, nhiều người hay gọi nhầm là thơ vần bằng là không chính xác. Vần bằng có nghĩa là các tiếng bắt vần trong các câu thơ có thanh bằng. Trong thơ Việt, thể thơ song thất lục bát chỉ gieo vần trắc ở hai câu 7, các bài vè có gieo vần trắc ở cuối câu, nhưng chỉ khoảng 2 ; 3 câu là chuyển đổi sang vần bằng. Riêng với thể thơ Đường luật, thơ cổ phong hầu như các tác giả đều gieo vần bằng. Rất hiếm ai gieo vần trắc, vì đọc lên nghe trúc trắc không êm tai - chẳng hạn bài thơ cổ phong gieo vần trắc như bài "ĐÊM MÙA HẠ" của Nguyễn Khuyến
 
                                   Đêm Mùa Hạ
 
                                  Tháng tư đầu mùa hạ
                                 Tiết trời thật oi ả
                                 Tiếng dế kêu thiết tha
                                  Đàn muỗi bay tơi tả
                                  Nỗi ấy nói cùng ai
                                  Cảnh này buồn cả dạ
                                  Biếng nhắp năm canh chầy
                                  Gà đà sớm giục giã
 
                                   Nguyễn Khuyến

 
      Trở lại Dạng Thơ Bình Thanh (thơ có những tiếng đều mang thanh bằng); từ  khá lâu, trong phong trào Thơ Mới, thi ca Việt Nam đã có những câu thơ, thậm chí toàn bài thơ đều mang thanh bằng.
 
        Xuân Diệu trong bài thơ “Nhị hồ” có hai câu bình thanh:
                              
                             “Sương nương theo trăng ngừng lưng trời
                              Tương tư nâng lòng lên chơi vơi”

 
         Hàn Mặc Tử có bài thơ Tiêu Sầu khá dài, mà 2/3 bài là bình thanh:
                     
                      “Ô! Đêm nay trời trong như gương
                       Không làn mây vương không hơi sương
                       Tơ trăng buông rèm trên muôn cành.
                       Tơ trăng vàng rung như âm thanh.
                       Từ đâu tiêu sầu reo vi vu,
                       Buồn như làn mây hiền mùa thu
                       Êm như giòng tơ trên vai nường.
                       Mong manh như là lời yêu đương
                       Tiêu đưa tôi bay lên cung trăng!
                       Tôi phiêu diêu cùng ngàn sao băng
                       A ha! Lòng tôi trăng là trăng!
                       A ha! Trăng tràn đầy châu thân!
                       Cung thiềm đây rồi hương ngây ngây,
                       Ồ! Bằng trân châu hay quỳnh dao?
                       Và mớm cho tôi bao tình say
                       Mà tôi trút bao dòng ngọt ngào
                       Nghê thường lên khơi nường Hằng ra
                      Hương trầm bâng khuâng quyện mình hoa.
                      Nhịp nhàng nường đi theo nhịp đàn
                      Âm thanh lên cao nhạc rừng lan,
                      Tôi lại gần bên, ô! Lạ thường!
                      Nường trăng. Ô! Chính là Thương Thương.
                      Người tôi rung động như âm thanh,
                      Môi không ngừng dưới đôi tay xinh.
                      Hoảng hốt tôi ôm chầm lấy nường,
                      Than ôi, nường đã biến ra sương.
                      Tôi ôm chầm phải tiếng tiêu sầu,
                      Vi vu reo buồn trong đêm thâu.
                      ………….......................................
                      Hàn Mặc Tử 

 
      Đặc biệt, trong thi ca Việt Nam có những bài thơ bình thanh toàn bài. Thi sĩ Bích Khê có hai bài thơ rất nổi tiếng toàn bình thanh, đó là bài “Tì bà” và bài “Hoàng Hoa” (hai nhạc sĩ Phạm Duy và Khúc Dương đã phổ nhạc,) mời thưởng thức:
a/    https://www.youtube.com/watch?v=qjvGxzeax3Y
b/   https://www.youtube.com/watch?v=0oDnMaho2IY
 
 
                           Tỳ Bà
                           
                           Nàng ơi! Tay đêm đang giăng mềm
                           Trăng đan qua cành muôn tay êm
                           Mây nhung pha màu thu trên trời
                           Sương lam phơi màu thu muôn nơi
 
                           Vàng sao nằm im trên hoa gầy
                           Tương tư người xưa thôi qua đây
                           Ôi! Nàng năm xưa quên lời thề
                           Hoa vừa đưa hương gây đê mê
 
                           Cây đàn yêu đương làm bằng thơ
                           Cây đàn yêu đương run trong mơ
                           Hồn về trên môi kêu: em ơi
                           Thuyền hồn không đi lên chơi vơi
 
                           Tôi qua tìm nàng vay du dương
                           Tôi mang lên lầu lên cung Thương
                           Tôi không bao giờ thôi yêu nàng
                           Tình tang tôi nghe như tình lang
 
                           Yêu nàng bao nhiêu trong lòng tôi
                           Yêu nàng bao nhiêu trên đôi môi
                           Đâu tìm Đào Nguyên cho xa xôi
                           Đào Nguyên trong lòng nàng đây thôi
 
                           Thu ôm muôn hồn chơi phiêu diêu
                           Sao tôi không màng kêu: em yêu
                           Trăng nay không nàng như trăng thiu
                           Đêm nay không nàng như đêm hiu
 
                           Buồn lưu cây đào tìm hơi xuân
                           Buồn sang cây tùng thăm đông quân
                           Ô! Hay buồn vương cây ngô đồng
                           Vàng rơi! vàng rơi: Thu mênh mông.
                           
                            Bích Khê

  
                           Hoàng Hoa
                           
                            Lam nhung ô! màu lưng chừng trời;
                           Xanh nhung ô! Màu phơi nơi nơi.
                           Vàng phai nằm im ôm non gầy;
                           Chim yên neo mình ôm xương cây.
                           Đây mùa Hoàng hoa, mùa Hoàng hoa:
                           Đông nam mây đùn nơi thành xa...
 
                            Oanh già theo quyên quên tin chàng!
                           Đào theo phù dung: thư không sang!
                           Ngàn khơi, ngàn khơi, ta, ngàn khơi:
                            Làn trăng theo chàng qua muôn nơi;
                           Theo chàng ta làm con chim uyên;
                           Làn mây theo chàng bên nhung yên.
 
                           Chàng ơi! hồn say trong mơ màng,
                           Hồn ta? hay là hồn tình lang?
                          Non Yên tên bay ngang muôn đầu...
                          Thâm khuê oan gì giam xuân sâu?
                           Ai xây bờ xanh trên xương người?!
                          Ai xây mồ hoa chôn đời tươi?!
                                           
                          Bích Khê

 
        Bản thân tôi, cũng tập tò làm thử ba bài thơ toàn bình thanh. Một bài theo thể  ngũ ngôn, một bài theo thể thất ngôn, một bài theo thể lục bát.
 
                              Thùy Hiên (* )
                             
                               Chiều tàn sương lung linh
                               Vườn hồng mơ chim xanh
                               Thùy Hiên, em trong vườn
                               Bừng lòng bao là thương
 
                               Môi hồng gieo buồn vương
                               Mơ hồ chờ anh hôn
                               Lâng lâng và chơi vơi
                               Yêu em không còn lời
 
                               Hồn chiều in lên mi
                               Thuyền tình xuôi mây đi
                               Ồ nàng hay sao trời
                               Thiên hà hay trùng khơi?
 
                               Hồn anh dâng bâng khuâng
                               Đàn lòng sao ngân vang
                               Cung trầm rung miên man
                               Lời trên môi thì thầm
 
                               Lời chiều muôn năm xưa
                               Òa tràn trăm sông thơ
                               Mênh mang tà huy bay
                               Thùy Hiên vàng trăng gầy
 
                           *Thùy Hiên: Tên người thiếu nữ
                                                               
                              La Thụy

 
                                            
                             Tình Xưa
                             
                              Sầu thu mênh mang thương rừng phai
                              Tương tư bâng khuâng nhiều canh dài
                              Lời trăng vương gieo hờn lên môi
                              Đêm đêm mơ ai nhìn mây trôi
 
                              Đêm đêm mơ ai nhìn mây trôi
                              Chừ đây uyên ương không còn đôi
                              Rồi em sang ngang trên thuyền hoa
                              Giang hồ phiêu bồng ru đời ta
 
                              Giang hồ phiêu bồng ru đời ta
                              Lênh đênh trùng khơi đùa phong ba
                              Vàng trăng giăng tơ khơi tình xưa
                              Tình ơi! Tình ơi! Đừng đong đưa
                                                                  
                               La Thụy

 
                              Hồ Cầm
                              
                              Vang đêm thanh hồ cầm ngân
                              Trăng ngà giăng tơ cung trầm buông lơi
                              Lâng lâng tình đang lên khơi
                              Hồ, xừ, xang… lòng chơi vơi canh dài
                              Mơ hồ hồn xưa liêu trai
                               Mồ thu hoang vu chừ ai u hoài
                              Vương mang chi, đàn ngân dài
                              Lưu dư hương… ồ trang đài về đâu
                              Tương tư sao, đàn dâng sầu
                              Say men nồng hay say màu thời gian
                              Vời chân mây, nhòa non ngàn
                              Bâng khuâng heo may, mơ màng hơi thu
                              Ai phiêu diêu trong sương mù
                              Người muôn năm… từ thâm u quay về
                              Trần gian kia còn si mê?
                              Hồ cầm cao cung, thương hề niềm xưa
                              Rơi rưng rưng từng âm thừa
                               Sao trời lung linh đường tơ chìm dần
                                                                       
                              La Thụy
 

 Luật hài thanh trong thơ lục bát chính thể đối với các tiếng trong câu thơ vốn là:
                         Bằng bằng, trắc trắc, bằng bằng
                         Bằng bằng, trắc trắc, bằng bằng, trắc bằng

 
      Theo đúng quy định "nhị, tứ, lục phân minh"  thì  tiếng thứ tư bắt buộc phải mang thanh trắc.  Thế nhưng, Thâm Tâm trong bài thơ lục bát "Các Anh" cũng từng có câu lục hoàn toàn bình thanh:
 
                              Hơi đàn buồn như trời mưa
                              Các anh tắt nốt âm thừa đi thôi
                             (Thâm Tâm)
 

      Bắt chước Thâm Tâm, tôi thử làm bài thơ lục bát bình thanh “Hồ Cầm” này, góp chung với hai bài thơ đã làm từ trước thành ba bài thơ bình thanh gửi đến quý bạn đọc cho vui những khi trà dư tửu hậu.
                        “Mua vui mong được một vài trống canh”
                         (Nguyễn Du)

  Trở lại chuyên mục của : La Thụy