HÃY NÓI VỚI NHAU NHỮNG LỜI TỬ TẾ
Tạp Bút

Một bạn Fb chia sẻ cho tôi câu “Nếu không nói được những lời tử tế, thì hãy im lặng. Tôi không thấy ghi là của ai, nhưng cảm thấy “thích” nên đã đưa lên trang Fb của mình!
Câu nói ngắn gọn ấy, nhắc tôi nhớ câu tục ngữ đã thuộc từ thời tiểu học “Lời nói là bạc, im lặng là vàng”. Một lạng vàng có thể đổi mấy lạng bạc kia mà? Vậy sự im lặng rất có gía trị, ý nghĩa; nên trong cuộc sống, tôi vẫn thường giữ im lặng, chịu thiệt một chút - tuyệt đối không tranh cãi, nhất là những chuyện lặt vặt quanh quẩn của cuộc sống đời thường.
Tôi ý thức, cuộc đời ngắn ngủi, hơn thua nhau làm chi, những diều vô ích? Tôi nhớ một câu trong phẩm Song Yếu (kinh Pháp cú) - Phật dạy: “Những kẻ kia không hiểu rằng “Chúng ta sắp bị hủy diệt” (nên mới phí sức tranh luận hơn thua vì chút danh lợi). Nếu họ hiểu rõ điều đó, thì chẳng còn tranh luận hơn thua được mất nữa”.
Tôi lại nhớ câu ca dao: “Lời nói không mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau”. Lời dặn của người xưa, rằng, phải “uốn lưỡi ba lần” trước khi nói cũng chỉ nhắc nhở chúng ta, nên thận trọng, cân nhắc, khi nói (hay viết cho ai).
Để nói lên sự quan thiết, hệ trọng của lời nói, ông bà ta cũng đã ân cần nhắc nhở: “Nhất ngôn phát xuất, tứ mã nan truy” - lời thô bỉ, hay nhân từ, được nói ra khỏi cửa miệng, thì bốn ngựa đuổi theo không kịp.Không thể “lấy lại” lời đã nói, dù khi biết là lời chưa đúng, chưa chính xác, là vội vã không suy nghĩ , lúc sân giận, hay đã gây tổn thương cho người!
Có lẽ tất cả mọi người đều đã biết thuộc lòng câu tục ngữ rất đơn giản này “no mất ngon giận mất khôn"?. Bụng đã no ứ rồi thì dầu có con tôm xuất khẩu giá trên hai chục ngàn đồng một con ăn vào cũng chẳng thấy ngon lành gì!
Cũng vậy khi cơn giận nổi lên thì người dầu đã già trên bảy mươi hay có các bằng cấp đại học trên đại học cũng dễ trở nên người... ngu như thường! ("mất khôn" có nghĩa là nguời si ám muội vô minh rồi!).
Đức Phật cũng đã chỉ dạy: "Sự sân giận là ngọn lửa thiêu đốt hết cả mọi công đức!". Và "Người nào ngăn được cơn giận dữ nổi lên như dừng được chiếc xe đang chạy mạnh, xuống hố; mới là kẻ chế ngự giỏi; ngoài ra chỉ là kẻ cầm cương hờ" (1).
Tục ngữ phương Tây cũng có câu: "Sự giận dữ là cơn gió lớn làm tắt ngọn đèn thông minh".
Có nhiều phương cách để hóa giải tiêu trừ "sự sân hận" nguy hại ấy; nhưng tựu trung cũng bắt nguồn từ bốn tâm lớn : Từ Bi Hỷ Xả. Người đã có bốn tâm vô lượng diệu kỳ ấy rồi thì mọi trận cuồng phong cũng sẽ tiêu tan. Ngày xưa
Thầy tôi có dạy : "Khi cảm nhận có điều bất bình không được như ý có thể đem lại sự sân giận; con hãy nhớ đọc ngay câu này : "Nói là ngu im lặng là khôn". Đó là đức nhẫn nhục rất cao quý sẽ mang lại cho ta cho người sự an bình hạnh phúc...".
Thầy giảng dạy cho tôi về giá trị to lớn của chữ "Nhẫn nhục": Tục ngữ cũng có câu "Một câu nhịn chín câu lành". Người có đức tính "nhẫn nhục" là người có tâm hồn rộng lớn có tình thương yêu chân chính bao la. Đức hạnh "nhẫn nhục" là hạnh thứ 3 trong 6 hạnh mà Chư Bồ Tát luôn hành trì để tế độ (lục độ) cho mình cho người. Và Thầy đã kể cho tôi nghe về sự tích của câu "Bách nhẫn hóa thiên kim" (100 nhẫn hóa ngàn vàng) :
Ngày xưa ở làng nọ có ông lão nổi tiếng về đức "nhẫn nhục". Cả huyện ai ai cũng mến phục. Bữa nọ trong ngày làm lễ thành hôn cho cậu con trai út có một ông già hành khất đến ăn xin. Ông không chịu ngồi ăn chung với quan khách cũng chẳng chịu ngồi ăn riêng một cỗ mà lại đòi ngồi ăn trong bàn họ. Ông lão gia chủ cũng vui vẻ chấp thuận sau khi xin phép hai họ.
Buổi chiều tiễn họ về quan khách đã vắng; ông già khất thực chưa chịu ra đi! Lão gia chủ vui vẻ dọn cơm. Đến tối ông già đòi ngủ lại. Lão ta sốt sắng cho người nhà dọn riêng một phòng tươm tất. Ông già không chịu ngủ ở phòng ấy lại đòi vào ngủ ở phòng "tân hôn" được trang hoàng lộng lẫy!
Lão gia chủ đưa con sang phòng khác dành phòng "tân hôn" cho ông ta theo ý muốn của ông. Hơn 8 giờ sáng chưa thấy ông già khất thực dậy ăn điểm tâm lão gia chủ khẽ đẩy cửa bước vào: không thấy ông già xin ăn đâu cả mà lại thấy nguyên một pho tượng bằng vàng ròng óng ánh! (3)
Sự sân giận sẽ nổi dậy trong ta bất cứ lúc nào vì điều bất như ý luôn luôn xảy ra trong đời sống thường nhật. (Mà có cuộc sống nào luôn suông sẻ "Vạn sự như ý" đâu?). Sự im lặng trước mọi nghịch cảnh nghịch lý là điều vô cùng cần thiết để ta đủ thông minh sáng suốt có thể quyết định chính xác đúng đắn; tránh được mọi suy nghĩ chủ quan, dẹp được cái "ngã" tự cao mù quáng - sẽ đem lại nhiều an vui lợi ích thiết thực cho ta và cho người. Chỉ trong phút chốc giận dữ ngọn lửa hung bạo sẽ thiêu đốt hết mọi công đức tích chứa nhiều tháng năm thậm chí đến nhiều kiếp.
Vậy luôn tỉnh giác, tự mình kiềm chế, xin đừng bao giờ để cho sân giận, ích kỷ, tham lam thổi tắt ngọn đèn yêu thương, trí tuệ vốn có sẵn trong Tâm ta, rất cần thiết cho đời sống an vui, hạnh phúc ở cõi tạm ngắn ngủi nầy

Quê nhà, những ngày đầu tháng Bảy,2020