NGUYỄN NGỌC DANH
Tiếc Thay Một Đóa Trà My
Tôi nhận được tác phẩm của người bạn chụp đóa hoa Trà My và hai con ong với tựa đề : Ong Và Hoa. Kèm theo hai câu thơ của thi hào Nguyễn Du:Tiếc Thay Một Đóa Trà My
Tiếc thay một đóa trà my –
Con ong đã tỏ đường đi lối về
Hồi còn học trung hoc và mãi tới khi nhắm mắt vẫn ngưỡng mộ thi hào Nguyễn Du. Duy chỉ mới đây khi tìm hiểu về hoa cỏ và đặc biệt về hoa Trà My còn gọi là Sơn trà , và gần đây khi đọc lại bài thơ Sơn Trà của cụ Nguyễn Khuyến
Sơn Trà
Tết đến người cho một chậu trà,
Ðương say ta chẳng biết rằng hoa
Da mồi tóc bạc ta già nhỉ
Áo tía đai vàng bác đó a
Mưa nhỏ những kinh phường xỏ lá (**)
Gió to luống sợ lúc rơi già
Xem hoa, ta chỉ xem bằng mũi
Ðếch có mùi hương một tiếng khà .
Xem hoa ta chỉ xem bắng mũi
Đếch biết mùi hương một tiếng khà (Ng Khuyến)
Tiếc thay một đoá trà my
Con ong đã tỏ đưỡng đi lối về (Ng.Du)
Đọc kỹ tôi thấy có sự khác biệt trong bốn câu thơ trên của hai cụ tiên sinh
Vấn đề ở đây không phải về văn thơ, vì cả bốn câu thơ trên quá diễm tuyệt. Nhưng nếu chúng ta tinh tế một chút thì sẽ thấy Cụ Nguyễn Khuyên khá tinh tường về loài hoa trà my. Ngược lại cụ Nguyễn Du hầu như chưa biết nhiều hay biết nhưng chưa tinh tường về loài hoa này. Theo tôi nếu cụ Nguyễn Du biết rõ về đặc tình loài hoa trà my “ Hữu sắc vô hương” có thể hai câu thơ trên sẽ biến đổi. Lý do nào tôi dám nêu lên giả thuyết này.
Cơ duyên may tôi được sống tại thành phố Sacramento, thủ phủ California, là thành phố được mênh danh City Of Camelia. Thành phố có Hôi Hoa Trà My ( Camelia Society Of Sacramento) Hàng năm có cuộc triển lãm rất lớn về hoa Trà My vào đầu tháng Ba. Tôi là người yêu thiên nhiên dĩ nhiên rất thích và trồng hoa cảnh, nên đã tìm hiểu và có một chút kiết thức về loài hoa này. Đây là loài hoa rất đẹp, đa dạng về hình dáng và màu sắc không thua hoa hồng. Nếu một người nào đó không rành, khi xem hình rất dễ bị nhầm lẫn.
Bởi hình dáng đa dạng, màu sắc quyến rũ nên trong văn chương từ Âu sang Á thường ví người mỹ nữ như đóa hoa trà my. Chỉ tới thời cụ Nguyễn Khuyến đóa hoa trà my lại trở thành sự chế diễu châm chọc giữa hai nhà thơ nổi tiếng trong văn học Việt Nam. Cụ Nguyễn Khuyến và Chu Mạnh Trinh.
Tương truyền cụ Chu Mạnh Trinh làm quan giám sát tỉnh Hưng Yên không ưa gì lắm cụ Tam Nguyên Yên Đỗ Nguyễn Khuyến. Vào dịp Xuân gởi biếu cụ Nguyễn Khuyên một châu hoa sơn trà ( trà my) là loài hoa hữu sắc vô hương. Cụ Nguyễn Khuyên biết Chu Mạnh Trinh chơi xỏ mình vì biết mắt cụ bị lòa nên tặng hoa sơn trà . Sau đó cụ Nguyễn Khuyên làm bài thơ Sơn Trà Trong hai câu cuối của bài thơ nói lên đặc tính hữu sắc vô hương của loài hoa trà my.
Xem hoa ta chỉ xem bắng mũi
Đếch biết mùi hương một tiếng khà
Dúng như hai câu thơ của cụ Nguyễn Khuyến . Tôi biết chắc loài hoa trà my là loài hoa vô hương và đặc biệt không có mật ẩn chứa trong nhụy hoa. Như chúng ta biết định luật trong thiên nhiên loài hoa nào không có hương, không có mật thì không quyến rũ được loài ong bướm dù loài hoa đó có màu sắc rực rỡ. Bởi đó suốt gần hai mươi năm tìm hiểu và quan sát tuyệt nhiên tôi không thấy ong hay bướm bu quanh các đóa hoa trà my. Chính vì điều này tôi nghĩ rằng khi viết hai hai câu thơ
Tiếc thay một đóa trà my –
Con ong đã tỏ đường đi lối về
Có thể cụ Nguyễn Du chưa biết hoặc không rõ về đặc tính “Hữu sắc vô hương” một đặc tính không quyên rũ ong bướm của lòai trà my (sơn trà) này.
Nếu có ai đó cho tôi quá khắc khe với tiền nhân vì văn thơ, nhất là về thơ thường có câu thơ ước lệ nhiều khi như vô lý đầy rẫy trong văn học thế giới. Tôi xin thưa tôi không giám khắc khe với tiền nhân, tôi luôn chấp nhận những vần thơ ước lệ. Nhưng trong hai câu thơ của cụ Nguyễn Du không phải là hai câu ước lệ hay nhân cách hóa mà là hai câu so sánh, ví von. Sự ví von như thế cho nhẹ tênh một vấn đề vô cùng tế nhị của một mỹ nữ lầu xanh dầy sương dạn gió như Thúy Kiều.
Cũng lấy hoa trà my làm biểu tượng cho mỹ nữ. Nhưng trong Cung Oán Ngâm Khúc tả cảnh mây mưa, ân ái của nhà vua với cung nữ thấy rất thực rất sống động :
Cái đêm hôm ấy đêm gì
Bóng dương lồng bóng trà my trập trùng
Ta có thể nhìn thấy một cảnh tả chân đêm động phòng đem so sánh với Ánh sáng của mùa Xuân đang ve vãn nhảy múa trên cách hoa trà my. Đẹp và hay tuyệt trần.
Hai câu thơ của cụ Nguyễn Du ví von một sự viêc thực với một sư việc không có trong cuộc sống hàng ngày thì sự so sánh ấy chúng ta thấy có quá gượng ép chăng ? Điều đó gần như nói lên rằng Thúy Kiều vẫn còn trong trắng.
Nếu đây là một điều sai lầm thì kẻ hậu sinh này xin cúi đầu tạ lỗi cùng tiên sinh thi hào.
Ng Danh