TIỂU NGUYỆT
Nỗi Cô Độc và Niềm Khát Vọng
Trong “HẠT SƯƠNG ĐÊM”
Của Nhà Văn MANG VIÊN LONG
Tháng 09 năm 2017 tôi nhận được tập Nhật Ký Thơ Bốn Câu HẠT SƯƠNG ĐÊM của nhà văn Mang Viên Long gởi tặng. Tập thơ dày 111 trang với tranh bìa là chân dung tác giả qua nét vẽ rất ấn tượng của danh họa Đinh Cường. Gồm bốn phụ bản mầu là tranh họa sĩ Đinh Cường và họa sĩ Nguyễn Sông Ba, do nhà xuất bản Hội Nhà Văn ấn hành.
“Hạt Sương Đêm” gồm những bài thơ bốn câu, đủ thể loại: lục bát, bốn chữ, năm chữ, bảy chữ; ghi vội như những giòng nhật ký “lưu giữ” những kỷ niệm buồn vui, hạnh phúc, hay nỗi cô độc, mà anh đã trải qua và nhất là giải bày niềm khát vọng anh đang vươn tới.
Thơ ngắn, gọn, nhưng cô đọng và sâu lắng, như những giây phút ngẩu cảm bất chợt đến - đi, đã làm cho tôi dễ đồng cảm và tạo cảm xúc mạnh, sâu đậm, gây ấn tượng lâu dài.
“Sương đêm” từng hạt thấm đẫm vào niềm cô độc, muộn phiền; thấm vào tận đáy lòng trống trải, cô quạnh của cuộc đời bất hạnh, khổ đau. Những tia nắng buổi sớm không đủ mang đến sự ấm áp, niềm vui cho ngày mới; mà là nỗi nhọc nhằn, cam khổ bắt đầu:
“Cởi áo phơi nắng sớm
Cởi quần phơi nắng chiều
Giọt mồ hôi thấm ướt
Tận đáy lòng cô liêu “
(Thường Nhật – trang 66)
Có thể nắng sớm chiều sẽ làm khô những giọt mồ hôi ướt đẫm trên chiếc áo, chiếc quần lao tác vì cơm áo; nhưng không thể “làm khô”, hay xóa được nỗi cô độc đã thấm tận đáy lòng anh.
Và anh đã đi đi, về về, lang bạt khắp nơi trong nhiều chục năm với nỗi buồn thương; anh ví những chuyến đi về đó như những giọt sương rơi; mà sương thì mong manh, dễ vỡ. “Chăn chiếu mốc meo”, và “chăn chiếu lạnh theo tình người”; cho ta thấy rõ niềm cô quạnh, không ai để sẻ chia, không ai quan tâm đến những chuyến đi về bơ vơ, đau khổ của anh. Rồi anh tự hỏi thầm với lòng, như lời an ủi, rằng: “Có ai thầm gởi một lời sương khuya?” - Có ai?
“Ta đi, chăn chiếu mốc meo
Ta về, chăn chiếu lạnh theo tình người”
(Đi Về - trang 44)
Thế rồi, theo dòng thời gian vô tình, anh mãi trôi nổi trong niềm cô quạnh, xót xa của phận mình, bởi chẳng có ai quan tâm, chia sẻ cùng anh:
“Có vợ, áo rách hở vai
Có vợ, quần đứt nút cài kim băng
Vợ còn ở tận cung trăng
Thương chi chú Cuội trôi lăn bể trần”.
(Chú Cuội – trang 46)
Lời trách nhẹ nhàng mà nghe đau xót. Anh chỉ ví mình như chú Cuội, đang trôi lăn bể trần, để trả cho hết nợ trần ai.
Để rồi “Chú Cuội” ấy thoát khỏi cái tầm thường của đời sống, chú Cuội bao dung, rộng mở với từ tâm. Chú Cuội cảm ơn người đã làm mình đau khổ, nhưng đã cho anh hiểu được “ngọn ngành của thương đau”, đã cho anh thấy được “đời là cuộc bể dâu mịt mù”:
“Nhờ em đã dạy cho anh
Để anh hiểu được ngọn ngành thương đau
Cho anh bạc sớm mái đầu
Thấy đời là cuộc bể dâu mịt mù!
(Đa Tạ - trang 53)
Mặc dù biết được đời là cuộc bể dâu, thế nhưng anh vẫn không thể dễ dàng xóa tan nỗi buồn, và trong những phút quá tuyệt vọng, anh đã bắt chướt người xưa, mong “mượn rượu đè nỗi buồn” xuống, không cho nỗi buồn dâng tràn; nhưng liệu nỗi buồn có chịu lắng xuống không khi mà niềm cô đơn quá lớn đang vây bủa?
“Một mình ngồi uống rượu
Mượn rượu đè nỗi buồn
Buồn thương không chịu lắng
Rượu vào sầu lại tuôn”
(Uống Rượu Một Mình – trang 95)
Thế rồi hết ví mình là “Chú Cuội”, anh lại ví mình là “Tảng Đá”. Tảng Đá không vô tri, vô giác chút nào, mà “Tảng - đá – anh” có thể đớn đau, chua xót, có thể lắng nghe chút hương thừa còn lại khi người yêu quý đã rời xa. Anh xin chịu thua thiệt, chịu bao khổ đau, buồn thương về mình, không hơn thua, toan tính. (Tôi xin chia sẻ cùng anh nỗi đau này, có lẽ tôi cũng có hoàn cảnh giống anh và tôi đồng cảm cuộc chia ly ấy).
“Ta như tảng đá bên đường
Cho em ngồi nghỉ dặm trường nắng trưa
Em đi còn chút hương thừa
Ta còn ở lại gió mưa mặc tình!”
(Tảng Đá – Trang 97)
Trong nỗi cô đơn đã tận cùng, anh muốn hét to lên cho cả đất trời cùng nghe, anh muốn cười thật lớn để thấu đến trời cao. Nhưng dù anh có hét lớn, cười to đến đâu cũng chỉ đáp lại là tiếng dội vang vọng mà thôi. Cô đơn vẫn cô đơn, trên kia ngàn sao vẫn mịt mù, lạnh lẽo; trời cao cũng chỉ não nùng:
“Nửa đêm thức giấc lạnh lùng
Cười khan một tiếng não nùng trời cao
Mịt mù lạnh lẽo ngàn sao
Địa cầu trống trải lao xao sóng gầm”
(Tỉnh Giác – trang 17)
Anh đã trải qua bao thăng trầm trong cuộc sống, bao nỗi bất hạnh, khổ đau. Anh đã nếm trải bao chén đắng của cuộc đời, để rồi anh ngộ ra cuộc đời này là vô thường, có rồi không, không rồi có. Tôi có thể cảm nhận được rõ điều nầy khi đọc bài thơ “Trăng”. Một cảm giác thư thái, an nhiên khi nghe tiếng chuông chùa vang vọng từ ngõ xa. Hình ảnh “Ánh trăng” tỏa sáng khắp sân nhà, như ánh sáng của sự giác ngộ mà anh vừa bắt gặp. Anh ngồi yên tắm trăng, tắm trong sự tỉnh lặng, trong ánh sáng chan hòa như nhiên, hạnh phúc. Trăng vàng từng gáo, từng gáo dội vào anh; và anh đã ngập tràn hạnh phúc trong niềm an lạc vĩnh cửu:
“Sân nhà rộng ánh trăng
Ngõ xa tiếng chuông gọi
Ta ngồi yên một mình
Trăng vàng từng gáo dội”
(Trăng – trang 72)
Theo dòng thời gian tự mình “nhìn lại”, anh đã đạt tới niềm tỉnh giác cao độ, và anh dẹp sạch hết những khổ đau, phiền muộn còn sót lại như anh đã quét những chiếc lá trong sân chùa. Quét từng cánh lá thật sạch như quét hết những đớn đau, bất hạnh trong cuộc đời; để “sạch trong, sạch ngoài” đón chờ một ngày mới an vui, như nhiên, hạnh phúc.
“Một vòng chùa rộng mênh mông
Một tay ta quét sạch trong sạch ngoài
Lá rơi, từng cánh lá rơi
Muộn phiền từng cánh nằm phơi nắng vàng”
(Quét Chùa – trang 45)
Về chùa, tìm đường về với Đạo, thoát khỏi những khổ lụy trần ai. Dù vậy, niềm cô quạnh đôi khi vẫn dấy lên trong tâm hồn anh, khi anh nhìn bóng nắng in trên vách, với đôi mắt của thi nhân. Và tôi tin rằng, sau giấc ngủ trưa ở chùa Phổ Hiền, anh sẽ không còn cô độc nữa, bởi anh sẽ tìm được sự an vui sau sự “tỉnh thức” ấy:
“Trải chiếu bên hiên chùa
Đặt lưng thềm đá lạnh
Bóng nắng in vách xưa
Soi rõ niềm cô quạnh”
(Ngủ Trưa Ở Chùa Phổ Hiền – trang 11).
Trong “Hạt Sương Đêm” ngoài nỗi cô độc, còn có những tia sáng lóe lên của niềm hy vọng - có lúc, là khát khao bừng lên, mạnh mẽ vươn về phía trước. Anh bắt đầu góp nhặt hết những hạt thương đau để kết thành một chuỗi trân châu đeo vào cổ như một ghi nhớ, để vươn lên niềm khát vọng mà anh hằng ấp ủ:
“Tỉnh bơ nhận lấy đau buồn
Góp từng hạt nhớ, hạt thương, hạt sầu…
Kết thành một chuỗi trân châu
Đeo vào cổ để ngày sau nhớ đời”
(Góp Nhặt – trang 19)
Nhờ đạt được sự tỉnh giác sau bao thăng trầm, anh lại ung dung, coi nhẹ tử sinh; sống chết không có còn là sự đe dọa buồn thảm, nhưng là để được sống - một đời sống mới an lành, tốt đẹp hơn.
“Ngày nay sống biết ngày nay
Ngày mai có chết cũng tày như không
Ta bà dạo bước thong dong
Có gì mà để nặng lòng tử sinh”
(Chiều – trang 14)
Anh tự nhủ như mình đã trả hết nợ duyên, trả hết những món nợ oan khiên nhiều đời - anh sống an nhiên, thư thả giữa cuộc đời:
“Kiếp này trả hết nợ duyên
Mai sau thư thả an nhiên giữa đời
Bồ Đề tâm giữ nào vơi
“Bản lai diện mục” một thời rõ soi”
(Ý Nguyện – trang 40)
Tiếng cười của anh đã vang lên “suốt đêm thâu” và mừng vui khi đã qua được chiếc cầu “Đoạn Trường”, qua được bến mê. Sự hân hoan của người “qua bờ kia” thật lớn lao, nhưng chỉ bảy tỏ trong bốn câu thơ thật rõ ràng, và người đọc cũng chia sẻ được niềm vui lớn ấy với anh:
“Vui cười suốt cả đêm thâu
Đoạn trường ta đã qua cầu từ đây
Ngàn năm chỉ một phút giây
Ngoái đầu bỗng gặp tâm này như nhiên”
(Tự Giác – trang 25)
Anh đã bao phen ngắm nhìn “Hạt Sương Đêm” tan vỡ, để hiểu thêm rằng cuộc đời này như một “Giấc chiêm bao”. Trong “vô thường ấy có tình em dạt dào” để xoa dịu nỗi thương đau của kiếp người. “Tình em” ở đây, theo tôi đó là tình yêu thương rộng lớn, không phải tình riêng cho một bóng hồng nào. “Tình em” ở đây là tình chung, thật sâu lắng, dạt dào trải rộng khắp bốn cõi nhân gian. Có được tình chung bao la ấy, sẽ không còn có cái tình hẹp hòi và ích kỷ.
“Ta về nhặt hạt sương đêm
Trong vô thường có tình em dạt dào
Dẫu rằng đời: Giấc chiêm bao
Nhìn sương tan vỡ - biết bao lệ sầu…”
(Hạt Sương – Trang 43)
Cuối cùng, anh đã thênh thang dạo bước vì đã tìm được chân lý vĩnh hằng, đã hòa nhập vào ánh sáng nhiệm mầu của Đạo pháp - như một giọt nước đã hội nhập về đại dương mênh mông.
“Thênh thang đi giữa ta bà
Vui sao một kiếp không nhà từ đây
Bốn phương tám hướng sum vầy
Hợp tan như áng mây trôi thuở nào”
(Đường Trần – trang 94)
Đọc “Hạt Sương Đêm” tôi cảm thấy một nỗi buồn man mác, sâu lắng; nhưng rồi tôi lại cảm thấy nhẹ nhõm như chính mình cũng ngộ ra cuộc đời vô thường hư huyễn này không có gì để mang nặng ưu phiền.
Qua những bài thơ ngắn, gọn, súc tích; tác giả đã tâm sự, giải bày cùng bạn đọc một triết lý sống sâu xa, vi diệu của Đạo Phật qua thực chứng đời sống bất hạnh của chính mình. Thật đáng trân trọng!
11/